Los desorientados (Amin Maalouf)

Na desapiadada recensión que escribiu para El Cultural Rafael Narbona non escatima censuras á última novela de Amin Maalouf, Los desorientados, que segundo el ofrece unha “prosa funcional” e “de escaso mérito artístico”, está chea de “reflexiones banales” e “frases de notable cursilería” e presenta unha análise do conflito libanés “plano y sin matices”. No último parágrafo o crítico insire o libro no caixón desastre dos “best-seller de aeropuerto”, e xa postos a dar estopa incluso se mete coa portada e o formato, copiado das “novelas románticas” que distraen con “tramas ligeras y reflexiones pueriles”.

Malia disentir totalmente da valoración de Narbona, confeso que me alegrou ler o do “best-seller de aeroporto” porque dende as primeiras páxinas pensei na nova novela de Maalouf neses mesmos termos. Los desorientados ten, si, aparencia de best-seller, mais iso é tan só o habilidoso anzol que o escritor emprega para explorar o desencanto e a confusión da súa xeración ante a deleiba dun mundo (ou do mundo). Desencanto e confusión que separaron un grupo de noutrora fieis amigos, mozos e mozas con vontade de facer que os tempos cambiasen, hoxe dispersos polo planeta adiante a consecuencia da longa guerra civil que tronzou o Líbano. A morte dun deles, Mourad, que mudou as utopías de xuventude pola corrupción asociada ao triunfo na política, é a escusa para o regreso ao Líbano de Adam despois de vinte e cinco anos de exilio.

A súa volta, inzada de dúbidas, propicia un obxectivo aparentemente imposíbel: a reunión do que queda daquel grupo, homes e mulleres cuxas vidas e formas de pensar poderían dar pé hoxe a un encontro explosivo, diríase que ingobernábel. Arquetipos ideolóxicos (e relixiosos) cuxas derivas e desilusións coñeceremos a través dunha fértil amálgama de textos pasados e presentes, do diario de Adam ás cartas e correos electrónicos por el recibidos, combinados con oficio para compoñer unha estrutura tan sinxela e áxil coma eficaz. Nas súas recaídas novelescas -sobre todo, o que atinxe á relación entre Adam e Semiramis- asoma o Maalouf máis lixeiro, que gusta de xogar coas convencións da narrativa popular para darlles logo xiros suxestivos. Isto vale tamén para o abrupto e estimulante desenlace, seguramente o único razoábel, que nos descoloca ao deixar o relato en suspensión, “coma o país, coma este planeta, coma todos nós”.

Martin Pawley

* * *

Los desorientados de Amin Maalouf está editado en español por Alianza Editorial.