mércores, 11 de agosto de 2010

Amarga victoria

Teño unha memoria moi boa para lembrar aspectos e detalles moi precisos arredor de certos acontecementos, mesmo algúns sen aparente importancia. Por exemplo, gardo recordo claro de con que persoas e en que circunstancias vin determinados filmes (e como poden imaxinar xa levo ás costas moitos). O capital Juventude em marcha vino en Xixón con Marta Gómez, e logo outras dúas veces no CGAI na compaña de Susana e Paula, que nunca me perdoará que lle recomendara Funny games. Revisei La hamaca paraguaya de Paz Encina con Xabier P. Docampo, uns meses despois de saber dela no Indielisboa, o mesmo espazo onde me marabillei con Profit motive and the whispering wind de John Gianvito xunto a Daniel, un enxeñeiro lugués que coñecín á saída de En la ciudad de Sylvia. Manu Yáñez e máis eu ficamos fascinados por Lunch break de Sharon Lockhart ao mesmo tempo. Do meu admirado James Benning vin Ruhr con Peter Taylor e Ten skies con Oliver Laxe. Con el e co seu irmán Felipe Yuki & Nina, aínda que eles non gostaron nada deste filme balsámico, que fala de curar feridas. A última de Mahamat Saleh-Haroun, Un homme qui crie, en Cannes a carón de Ilse Houghan e Luís Miñarro, poucas horas antes de se converter nun produtor con Palma de Ouro. Miñarro dirixiu Blowhorn, que vin en Xixón con Javier Rebollo e Lola F. Mayo, igual que La pivellina. Con Juan Zapater e Blanca Oria vin moreas de películas en Donostia, as máis delas ben fracas, mais tamén houbo unha obra mestra: Bamako de Abderrahmane Sissako. Imma Merino e máis eu saímos moi contentos do Kursaal despois da proxección de La belle personne, que en xeral non provocara grandes entusiasmos. Con Fanny Brice cantei polo baixo o Tonight de West side story desde a primeira fila dunha das salas dos Cines Príncipe. Compartín moitas sesións con José Luis Losa, aínda que raras veces sentado con el, como si sucedeu no Teatro Principal donostiarra nun pase matutino de Batalla en el cielo. E con Ángel Santos, habitual dos festivais de Xixón e Pamplona, e Gonzalo de Pedro, Elena Oroz, Jaime Pena, José Manuel Sande…

Curiosamente non fun nunca ao cinema coa miña nai, nin sequera de cativo, aínda que si compartimos moitos filmes pola televisión. Recordo na miña mocidade un ciclo Bette Davis os sábados pola tarde en TVE; aínda hoxe é a miña actriz favorita, xunto a Lillian Gish. Os meus irmáns maiores xa traballaban e desas horas na casa só quedabamos miña nai e máis eu. Algúns títulos xa os coñecía, caso de The little foxes; outros descubrinos naquel momento e deixáronme marcado. Imposíbel esquecer o elegante final dun melodrama contundente, Dark victory.

Nesa precoz cinefilia contei coa súa complicidade. Os sábados e os domingos erguíame ás sete ou sete e media da mañá para ver películas en televisión, cun catálogo moi variado no que collía tanto unha comedia romántica a maior gloria de Ginger Rogers, In person, coma unha deliciosa alfaia de Tay Garnett, Joy of living, e tamén obras fundamentais desas que che cambian para sempre: Vivir de Akira Kurosawa, Contos de Tokyo de Yasujiro Ozu ou Os amantes crucificados de Kenji Mizoguchi. Algúns días contra o final dos filmes a miña nai aparecía pola sala coa bandexa do almorzo, antes de baixar á compra. Non se podía pedir máis!

O venres 6 de agosto de 2010 morreu a miña nai; a súa saúde, menos fráxil do que ela afirmaba, veuse abaixo cunha rapidez sorprendente e deu paso a unha agonía de tres semanas. Foron días complicados e nalgún momento cheguei a dubidar dos recordos que me quedarían dela: pensei que os malos terían prioridade. Decateime de que non sucedería iso esa mesma noite, ao volver á casa despois de pasar a tarde no tanatorio, cando me viñeron á cabeza estas imaxes en branco e negro, ou a miña primeira viaxe a Portugal, no bacharelato, coa autorización que ela tivo que pedir na comisaría de policía para permitir que un menor cruzase a fronteira (o feito de que miña nai se puidera desenvolver soa pola cidade con plena autonomía esmorecería aos poucos anos, tras os primeiros achaques). E o nacemento dun dos meus sobriños, David; pola madrugada ela veume despertar para que a acompañase ao Materno e alí botamos a noite enteira, de palique, esperando por un neno que aínda tardaría outras dez horas en vir ao mundo. É imprevisíbel a memoria; non temos maneira de controlala. Mellor así.

Martin Pawley

xoves, 5 de agosto de 2010

A irmandade dos contadores de estrelas


De todas as formas do saber seguramente é a astronomía aquela na que a transmisión do coñecemento se produce dunha maneira máis directa, case íntima. Todos os astrónomos afeccionados o somos porque nalgún momento das nosas vidas alguén nos levou da man nos primeiros pasos que dabamos polo ceo e nos fixo partícipes da insuperábel beleza do gran teatro da noite. Alguén que nos descubriu os ritmos do ceo, que nos presentou os seus protagonistas principais e nos contou os mitos e lendas que todas as civilizacións crearon para facer máis levadías as madrugadas longas e escuras. Sempre hai unha persoa que nos dixo “vén e mira”, e que nolo dixo con agarimo, buscando en nós un cómplice que se sume a unha irmandade tan antiga como o ser humano: a irmandade dos contadores de estrelas, os que comunican o tesouro intanxíbel do firmamento nocturno.

AGARIMO, INTIMIDADE. É certo que non é común atopar estes dous conceptos en calquera texto que encaixe na categoría “ciencia”, mais acho que debería ser o normal, pois a transmisión de coñecemento, cando é eficaz, é sempre un acto de amor. Así o expresa Daniel Pennac ao final de Mal de escola, e iso que lle levou 250 páxinas atreverse cunha “palabrota” que “non podes nin sequera pronunciar nunha escola, un instituto, unha facultade ou calquera lugar semellante”, cousa que inclúe, estou ben seguro, os museos de ciencia –e os museos en xeral–. O amor e a paixón na dose necesaria para que o outro entenda que iso que estamos a compartir con el é marabilloso, e que polo feito de saber máis será máis feliz porque será máis libre e poderá afrontar mellor os seus medos. Aprendemos, pois, para ser máis libres.

AMOR, LIBERDADE. Son palabras que se me veñen á cabeza cando penso en Juan Carlos Medal Cabezas, Jaítos, o home que xunto a Moncho Núñez transformou hai vinte e cinco anos en real o soño dunha Casa onde xogar coa Ciencia na Coruña. Desde o seu posto de técnico nos Museos Científicos, Jaítos convenceunos da necesidade de practicar o escepticismo, de rexeitar as inxustizas, veñan de onde veñan, de buscar respostas e –sobre todo– de buscar novas preguntas. Para todos os que participamos nas súas inesquecíbeis sesións de planetario e vimos con el o ceo de verdade, Jaítos foi ademais o noso estreleiro, o home que nos inoculou o desexo de formar parte desa gran irmandade dos contadores de estrelas. A mellor homenaxe que lle podíamos facer era conseguir que o planetario da Casa das Ciencias levase o seu nome. Desde antonte xa é oficial: o Concello atendeu a petición cidadá e a partir de setembro o planetario chamarase Jaítos Medal. O reto agora é mantermos entre todos un planetario á altura do seu nome.

Martin Pawley. Artigo publicado o xoves 5 de agosto en Xornal de Galicia.