sábado, 25 de agosto de 2018

Proxecto NIMBOS: Unha casa de madeira á beira do río Valdivia (Martin Pawley, 2017)



Curtametraxe de Martin Pawley para o Proxecto NIMBOS, serie de filmes inspirados nos poemas do libro Nimbos de Xosé María Díaz Castro, autor homenaxeado no Día das Letras Galegas 2014. Imaxes tomadas en Valdivia (Chile) en marzo de 2016, con agradecemento eterno a Raúl Camargo. Moitos parabéns ao festival de Valdivia no seu 25º aniversario!

No resplendor do día

Quero morrer de música nunha tarde de pinos
sIn sentir o martelo dun recordo no sangue,
e caere amodiño na sombra como a lúa
enterra as súas cornas tras de Arxán.

Que o sol siga o seu rego deica o mesmo cadullo,
a derradeira rella do tempo en carne viva,
que os paxaros non calen no oco quente da tarde,
que non paren os bois de remoer.

Que o meu carro se entorne cheo de lume e sono
sin axotar as troitas nin as alas dormidas,
e que a Deus me encomenden os ventos vagabundos,
as lebres que se riron do meu can,

os camiños que andiven i as álbores con niños,
os ollos, inda cheos da lus de Deus, dos nenos,
as vozes escondidas que teman deste mundo,
as bágoas puras que non ve ninguén,

namentras en falopas cái a imaxe do mundo
i as voces son adeuses de xente non peirao
i eu estrela da noite que se perde no día,
no resplendor do día que busquéi.

Nimbos, Xosé María Díaz Castro.
Poema reproducido da edición bilingüe publicada en 1982 por Editora Nacional, con supervisión e tradución ao castelán do autor.

luns, 13 de agosto de 2018

26º Curtas de Vila do Conde: Como Portugal salvou o cinema

“Primeiro estranha-se. Depois entranha-se”. Este foi o slogan comercial que en 1929 inventou o poeta Fernando Pessoa para o máis popular dos refrescos de cola. O escritor, que traballaba como correspondente comercial ben valorado polo seu dominio da lingua inglesa, recibiu o encargo de idear unha mensaxe publicitaria de parte da compañía de Moitinho de Almeida, que tiña a representación da bebida en Portugal. Cando tivo noticia da campaña o director de saúde de Lisboa, Ricardo Jorge, acordou a prohibición do produto tomando en consideración a propia frase de Pessoa: se primeiro parecía estraño mais logo un se afacía é porque tiña algún potencial estupefaciente, adictivo. Foi así que o tal refresco tardou case cinco décadas en establecerse ao sur do Miño.

Como Fernando Pessoa salvou Portugal (Eugène Green, 2018)
Este episodio real inspira o novo filme dun autor maior como é Eugène Green. Nacido nos Estados Unidos, mais francés por vocación, e cineasta tardío -tiña 53 anos cando estreou o seu primeiro filme, Toutes les nuits-, Green é un apaixonado defensor da lingua e a cultura como portadora da memoria dos pobos. O seu cinema é unha festa para os ouvidos, unha festa en que os textos son declamados para desvelar neles a súa absoluta transcendencia. Tamén para os ollos, na súa elegante e repousada aposta polos planos frontais que sitúan o rostro humano -un rostro que fala, que escoita, que pensa- no centro do pantalla. Esas marcas de estilo son as que emprega para relatar a anécdota de Pessoa, que nas súas mans se converte nunha verdadeira salvación de Portugal: as palabras do poeta axudaron a evitar a colonización do país en forma de bebida carbonatada. Máis alá da ironía, da piada cultureta, a curta do xenio francés é unha nova reivindicación da arte e o coñecemento como acto de resistencia. Para ben e para mal “o gosto cultural forma-se”, como recorda un dos personaxes, e todos nós partillamos esa responsabilidade. Como Fernando Pessoa salvou Portugal, o seu regreso ao país veciño nove anos despois d'A Religiosa Portuguesa, é o grande Green de sempre concentrado en 27 minutos, cun elenco sobresaliente encabezado por Carloto Cotta, Diogo Dória e o director Manuel Mozos: poucos nomes nunha pantalla ofrecen tanta esperanza de ledicia para o cinéfilo coma o seu.

Foi o filme de clausura do Curtas de Vila do Conde na súa 26ª edición, e non deixa de ser curioso que a excelencia da veteranía compartise sesión cun palmarés que premiou, dentro da competición nacional, aos debutantes. É o caso de Onde o Verão Vai (Episódios da Juventude) de David Pinheiro Vicente, premio Pixel Bunker e Mellor filme portugués, continuando unha traxectoria que comezou coa súa selección en febreiro na Berlinale, todo un éxito para un filme feito no curso da Escola Superior de Teatro e Cinema. Catro mozos e dúas mozas van de excursión ao río nun día caloroso de verán e esa é a escusa para un filme esencialmente sensorial -e sensual- que se detén na presenza das figuras (suorentas) na natureza e foxe da obsesión polo relato: nada relevante vai acontecer, son apenas episodios, como di o título, máis ou menos triviais que evocan o recordo dos nosos sentidos e as nosas experiencias. Un cinema sobre o corpo e o desexo que podería ser descendente do Apichatpong Weerasethakul de Blissfully Yours ou, máis perto, do João Pedro Rodrigues d'O Ornitólogo, mais naturalmente aínda lonxe da capacidade para sacudir o espectador que teñen eses mestres. Son máis os acertos que os defectos, en calquera caso, e iso non é pouco para o que inicialmente parecía unha curta de escola.

Aquaparque é a primeira realización da actriz Ana Moreira, protagonista de Os Mutantes (1998), Transe (2006) ou Tabu (2012). Válese dun espazo abandonado, o parque acuático do título, como escenario á vez dos soños e da amargura, sinaladas nun extremo pola coreografía sobre patíns dunha rapariga a ritmo de Shirley Bassey e, no outro, polo reencontro co namorado logo dunha pésima decisión del no contexto desesperado da crise e a ausencia dun futuro claro. Coa concisión e a sutileza coma principal virtude e unha estupenda fotografía de João Ribeiro, un dos grandes cinematógrafos do noso tempo, Aquaparque seduciu o xurado por partida dupla ao recibir dous galardóns, o Prémio Kino Sound Studio ao mellor cineasta portugués e o de mellor curtametraxe europea que a converte de forma automática en nomeada nesa categoría para os “European Film Awards” da Academia Europea de Cinema que se entregarán en decembro en Sevilla.

O premio ao mellor documental levouno outra curta portuguesa, Madness, de João Viana, a recreación das accións de revolta dunha muller nun hospital psiquiátrico de Mozambique na procura do seu fillo. Das imaxes en branco e negro, magnéticas, encárgase Sabine Lancelin, fotógrafa antes de Manoel de Oliveira (O Quinto Império), Chantal Akerman (La Captive) ou Alain Guiraudie (Le Roi de l'évasion).

Sara F. (Miguel Fonseca, 2018)
Fóra do palmarés quedaron tres das propostas máis interesantes da competencia. Agouro, de David Doutel e Vasco Sá, é unha curta de animación con certo alento tráxico. Nunha vila rural remota malviven dous primos, un deles mentalmente desequilibrado, nun contexto vital case tan desesperanzado coma o d'O Cabalo de Turín de Béla Tarr. A ligazón familiar ficará confrontada coa indispensábel subsistencia cando o protagonista se ve obrigado a escoller entre salvar das augas xélidas ao primo que depende del ou ao touro do que dependen os dous para se manter. Anteu de João Vladimiro nace dunha idea fascinante: o último morador dunha aldea fica obsesionado coa idea de que non queda ninguén que se poida facer cargo do seu corpo cando morra e inventa un estraño artefacto que faga posíbel o seu enterramento automático. A curta é unha xenuína “volta á terra” do cineasta que, como antes en Lacrau (2013), volve a reflexionar sobre a íntima conexión co país e coa paisaxe que nos viu nacer, un país e unha paisaxe progresivamente abandonada en favor dun máis que cuestionábel progreso. Na opinión de quen escribe esta crónica, a mellor curta portuguesa foi Sara F. de Miguel Fonseca, filme de enganosa transparencia que corre o risco de ser (mal) entendido como unha crítica doutrinaria dos perigos de Internet. Rute (Eva Aguilar), unha adolescente conectada permanentemente á rede e cun pai menos atento do que desexaría, recibe mensaxes de acoso a través de Facebook. Por máis que o xiro final arredor dese feito sexa moi hábil, o maior acerto do filme é a reconstrución dese universo virtual no que vivimos hoxe en día, unha montaxe ao mesmo tempo veloz e pesada de imaxes de Youtube, desordenadas e caóticas. Pode gustar máis ou menos, mais ese torrente audiovisual inquietante e irresistíbel “é”, está aí, non se pode negar, convertido nun territorio para o illamento na nosa sociedade da comunicación. Na creación desta capa decisiva do filme cómpre destacar o preciso traballo de edición de Sandro Aguilar.

Anjo (Miguel Nunes, 2018)
Fóra de concurso, no Panorama Nacional, foi toda unha sorpresa Anjo – You See the Moon, primeira curta do actor Miguel Nunes, o António Lobo Antunes de Cartas da Guerra (2016). Estreada en maio no Indielisboa, Anjo comeza co cuestionario do actor-director para a entrada nos Estados Unidos co que se desvela a intención da viaxe: o reencontro cun amigo do que está namorado. A partir de aí, nunha Lisboa á vista de tellado, exploraremos estampas dispersas desa relación nun presente propicio á fraxilidade. Un filme saudoso, honesto, sen adobíos mais inesperadamente sólido.

Martin Pawley. Artigo publicado no número 307 do semanario Sermos Galiza, con data 2 de agosto de 2018.