mércores, 30 de decembro de 2015

5 de 2015

por Elena García Román

A tarefa de escoller, case tan difícil coma estimulante, ponme nunha liña de saída alentadora.  Dúbidas e indecisións, así como certezas e afirmacións, foron dando forma á miña listaxe, e ao final estas son as elixidas.

Paulina (Santiago Mitre)
É unha desas películas aparentemente sinxelas, que presenta temas como a loita de clases sociais, a pobreza ou a violencia. O que a fai diferente, o que nos chega dela, é a grandeza da súa personaxe principal. Dolores Fonzi busca desafiar tanto as nosas conviccións como a nosa capacidade de compresión e empatía.

The Lobster (Yorgos Lanthimos)
Comedia? Firme crítica sobre eses roles establecidos por unha sociedade que nos vai engulindo. A pregunta é se somos quen de asumilos ou preferimos pola contra rebelarnos. Sermos capaces de ter valor coma individuos ante unha total inmersión dentro dun grupo que nos ordena e clasifica, podería ser a resposta.

The Assassin (Hou Hsiao-Hsien)
Con esta película chegou a exuberancia, o pracer estético, a beleza. Nela o peso da tradición serve para poder desenvolver unha evocación postmoderna dentro das artes marciais. Só hai un fin, deixarse levar pola simbiose perfecta entre o fluír do tempo e o palpitante cromatismo.

La academia de las musas (José Luis Guerín)
É a evocación da palabra, do seu uso e mal uso. Da súa autoridade e tiranía. Así tamén, a complicidade co espectador, valéndose dunha corda que aínda que se tense por momentos, vai deixándose afrouxar grazas os nosos tímidos sorrisos. Sen dúbida, o valor da linguaxe en estado puro.

As Mil e Uma Noites (Miguel Gomes)
Esta triloxía invadiume. Baixo a batuta de Sherezade, a orixinalidade desta historia navega dende o máis obvio ata o máis etéreo. Firme, decidida e atrevida proposta de Gomes, que ten o Portugal actual como pretexto para inquietar, desolar e encantar, tal e como indican os títulos dos seus tres volumes.
Saír do cine cunha frase gravada na cabeza, usada case a modo de mantra "Oh venturoso rei", sen poder desprenderte dela en días... Poucas son as películas que nos hipnotizan así, poucas as que son capaces de deixar ese pouso calmo tinxido de desasosego.

domingo, 27 de decembro de 2015

La Internacional Cinéfila 2015

Cinco películas de 2015

Decidí incluir en mi lista únicamente películas estrenadas en 2015, para evitar títulos que fueron ya abundantemente citados en la Internacional Cinéfila precedente. Eso supuso descartar de antemano una de las obras que más me hizo pensar este año, ADIEU AU LANGAGE de Jean-Luc Godard, que vi en Porto en enero, para concentrarme en películas más recientes, muy obvias las dos primeras, las otras no tanto. Siento que cada vez hay más películas que admiro que quedan ocultas, invisibles, porque escapan de la “espectacularidad autoral” que en ciertos foros y festivales se exige y espera. Pienso en todas esas (grandes) películas sin episodios obscenos de violencia, sin extravagancias narrativas carentes de justificación o sin decisiones formales caprichosas y gratuitas. Películas “sencillas”, “menores” si detrás de ellas se encuentran grandes cineastas, carne de secciones paralelas porque la primera división está reservada a los sospechosos habituales, a los fabricantes de espectáculos pirotécnicos. Películas como VICTORIA, la realmente buena, la de Juan Villegas, joyas que sin hacer ruido nos hacen mejores. Estas son mis cinco elegidas: 

THE ASSASSIN, Hou Hsiao-hsien (Taiwán-China-Hong Kong-Francia, 2015).  Mi número uno indiscutible, o de como el cine se reinventa a hombros de gigantes. Es extremadamente densa y hermosa, sí, pero ni su densidad ni su hermosura son asfixiantes; antes al contrario, te sume en una sensación de confort que apuntala desde el primer plano su condición de clásico instantáneo. 

AS MIL E UMA NOITES, Miguel Gomes (Portugal-Francia-Alemania-Suiza, 2015) Mi número dos indiscutible es, además, el acto fílmico más valiente en muchos años. Está ya en la historia por su creatividad desbordante y por hacer el relato necesario de un país y un tiempo. Su tercer volumen, el mejor, desvela la intención última del conjunto: cantar con orgullo la necesidad humana de ir en busca de la belleza.

NO HOME MOVIE, Chantal Akerman (Bélgica-Francia-2015) Después del 5 de octubre de 2015 será imposible verla sin sentir un escalofrío en sus minutos finales, pero antes de esa fecha ya era una obra maestra, plenamente coherente con el universo de su autora. Una emocionante ventana abierta a una relación madre e hija que se convierte, también, en un retrato de los espacios del hogar.

JOHN FROM, João Nicolau (Portugal, 2015) Lo repito una vez más: nadie cuenta la vida de barrio y la adolescencia como João Nicolau. Su cine, siempre elegante, es la antítesis de la crueldad; si una palabra le hace justicia, esa es “cariño”. Cariño a sus personajes, también hacia el espectador, algo poco valorado por esos grandes festivales que sueñan con películas en las que a alguien le queman los testículos.

MI AMIGA DEL PARQUE, Ana Katz (Argentina) Extraordinaria comedia sobre (los desajustes de) la maternidad protagonizada por una actriz eminente, Julieta Zylberberg, secundada por una no menos memorable Ana Katz, también guionista y directora. Literalmente perfecta, se hará más y más grande a lo largo de 2016.

Fuera de catálogo: UM DIA NORMAL (Jornal Público, 2015) – Para celebrar su 25 aniversario, el periódico portugués Público emprendió una iniciativa excitante a más no poder: retratar Portugal a través de un filme de 24 horas que quedaría disponible online, 1440 planos de un minuto con verdadero poder adictivo. Un montaje especial de 60 minutos realizado posteriormente para DocLisboa (y exhibido también en Cineuropa) demostró la versatilidad de un proyecto de ilimitada capacidad de sugerencia

Película de mi país

Si alguien me pregunta cuál es mi país, respondería que es Galicia. Y la mejor película este año en Galicia, y una de las mejores de 2015 a secas, es VERENGO de Víctor Hugo Seoane. Los que miden las películas por su duración o su presupuesto pensarán que es pequeña; no lo es, es muy grande, muy cálida y muy bella. Habla de la vida en un pequeño pueblo y lo hace sin caer en la fascinación urbanita y bucólica por las vacas y los árboles, pero tampoco en el lamento pesimista por los tiempos idos. Habla de la vida que “es”, sin admiraciones y sin lágrimas. Si una palabra le hace justicia, esa es “amor”.

Mi pasaporte dice que soy español. También lo es el asturiano Ramón Lluis Bande, que es para mí el “hombre del año” en esta parte del planeta. No sólo por su fabuloso EL NOME DE LOS ÁRBOLES, que documenta las heridas de la represión franquista en Asturias a través de la memoria de los vecinos, tal y como la han transmitido y preservado; también por L’ALZADA, una serie de cuatro capítulos con planos secuencia de seis o siete minutos que funcionó muy bien de audiencia en su emisión en prime time en el canal de televisión autonómico. Un hito, la demostración de que otra cultura audiovisual es posible.

Martin Pawley. Pode consultarse a votación completa e todas as listaxes e textos individuais no imprescindíbel sitio web do promotor da iniciativa, o crítico arxentino Roger Koza.

* * * * *

Anterior votación para La Internacional Cinéfila: 2014

xoves, 24 de decembro de 2015

Lilit (Jaione Camborda Coll, 2015)


Cada ano valémonos da xenerosidade de cineastas amig@s para presentar no blog unha curta coma postal de Nadal. A deste ano é de Jaione Camborda Coll. Que teñades unha boas festas e un moi feliz 2016!


luns, 14 de decembro de 2015

Entrevista a Xurxo González: "Estas imaxes certifican a instrumentalización da figura de Castelao"


Falamos con Xurxo González a conta do vídeo-ensaio Chegada dos restos de Castelao. A perda da inocencia no relato da Transición:

Cal é a orixe deste videoensaio?
O punto de partida foi participar no Congreso Internacional da Universidad Carlos III de Madrid que levaba por título “El cine y la televisión en la España de la post-Transición (1979-1992)” que se celebrou os pasados días 10 e 11 de decembro. O interesante deste evento académico é que ademais das tradicionais comunicacións tamén aceptaban videoensaios. Experimentar con este formato foi o que nos animou a presentar a nosa proposta. E foi así como fixemos este videoensaio a seis mans: Fernando Redondo, Isabel Sempere e eu.

En que consiste un videoensaio?
Pois é unha nova ferramenta que tanto a crítica cinematográfica como a investigación académica están comezando a empregar para analizar textos audiovisuais. Nos videoensaios prodúcese unha confluencia onde a linguaxe audiovisual serve para investigar os textos feitos con este medio. Os videoensaios son unha especie de confluencia entre as posibilidades que dan os menús dos dvds e cd-rom e as novas variantes da creación web-docs. Ás imaxes a estudio pódense cambiar de orde, de velocidade, pódense repetir e fragmentar os planos, engadir comentarios, extractos doutras obras, fotos, sinais, voces… Atopámonos cunha ferramenta moi flexible e didáctica que chega moi rápido e dunha maneira directa ao espectador.

Por que escollestes as imaxes da "Chegada dos restos de Castelao a Bonaval"?
Queríamos unhas imaxes senlleiras da Transición que aconteceran en Galicia e probablemente non haxa ningunha outra máis representativa. A chegada dos restos de Castelao a Bonaval facía conectar os anos 80 co pasado: coa deriva do nacionalismo, coa República, a Guerra Civil, a posguerra e a Transición. Neste texto audiovisual os significados dispáranse dunha maneira incrible.


Que podemos atopar nestas imaxes?
Pois nos apenas sete minutos que analizamos acontecen moitas cousas e os seus significados se irradian historicamente. Vemos como a RTVE-G fixo un despregamento técnico incrible para a época. Que se agardaba que todo transitase dunha maneira solemne acorde co acto. Mais a fricción entre o público que agardaba a comitiva e a policía fixo que todo saltara polos aires e cambiasen os plans.

A que conclusións chegastes?
A maior conclusión é que había un intento de facer unha lectura histórica de todo o que aconteceu cunha figura de tan capital importancia como foi Alfonso Rodríguez Castelao. Isto constátase en como estaba organizada a retransmisión televisiva, a escala da mesma, o espallamento de cámaras, as composicións, os movementos, a voz over... Mais non só é a linguaxe empregada, senón que unha vez se produce o conflito o realizador amosa inquietude e improvisa sobre o que sucede. Nestas imaxes vese como o presente daquela altura devora o pasado e vese como as feridas se revelan nas imaxes.


Quedaron cousas no tinteiro?
A verdade é que si. Falar da rede de video-cámaras que había en Galicia e que lle pasaban as imaxes a RTVE-G, de como foron as negociacións para a coordinación do evento, o que sucedeu en Lavacolla, das presións do Delegado do Goberno en Galicia a Alexandre Cribeiro para que cortase a emisión, do artigo de Novoneyra que relata Navaza e ao final non se publicou, das reaccións dos medios e da sociedade, do que lle sucedeu a Navaza... En fin, todas estas vías quedarán para unha segunda entrega (sorrisos).

Tendo en conta isto pódese dicir que houbo un intento de edulcorar o que se chama Transición?
Este intento é máis que obvio cando se fixo unha Transición sen aplicar ningún tipo de reparación histórica. Todo se deseñou en prol da futura convivencia pacífica. Neste fragmento de imaxes notamos que algo se escapou do guión establecido. Tras xurdir a represión policial a retransmisión en directo podíase suspender mais continuou. As imaxes e a voz over de Tereixa Navaza compleméntase de maneira prodixiosa e verídica. E finalmente están as consecuencias profesionais de Cribeiro e Navaza, o primeiro cesado e a segunda “apartada”.

Polo que pasou deostouse moito ao nacionalismo galego?
Probablemente este suceso sexa o feito máis gráfico do porqué o nacionalismo galego estivo sempre tan estigmatizado, histórica e socialmente. Estas imaxes certifican a instrumentalización da figura de Castelao. Malia esta constatación o nacionalismo non se puido arredar de certa demonización. Os seus principios militantes chocaron de fronte contra a asepsia que defendeu a Transición. Asemade, visto todo desde os ollos de hoxe a todos os partidos políticos faltoulle altura de miras para chegar a acordos sobre a organización dun evento tan importante. A modo de curiosidade, o vídeo que analizamos permite lecturas contemporáneas sobre o que esta acontecer ao día de hoxe coas distintas interpretacións sobre a identidade nacional de Galicia.

Houbo series de televisión que abordaron este período tanto en España como en Galicia baixo un prisma histórico. Credes que é preciso unha relectura?
O que houbo foi un último intento de validar un proceso político que fai auga desde fai moito tempo. En La Transición, de Victoria Prego, vese o prisma da crónica xornalística. En Galicia na Transición, de Justo Beramendi, ofrecía un maior desencanto grazas a un punto de vista de ensaio histórico. Mais estas series procedían da televisión pública e nestes discursos non se podían evidenciar moito as fisuras.

Hai moita diferenza entre a televisión daquela altura e a da actualidade?
Na actualidade hai máis oferta televisiva e mais calidade técnica. A diferencia é moita. Mais o maior lastre segue presente. Se antes había dirixismo político hoxe tamén o hai mais ante todo hai submisión aos intereses corporativos dos grupos de comunicación.

No vídeo comentades a dificultade de chegar a ese material. Credes que se están instrumentalizando os arquivos?
Fixemos un prólogo onde contextualizamos o proceso de conseguir as imaxes. Nel indicamos todas as portas que tocamos para conseguir unha copia respectable. Mais os atrancos foron numerosos. Nós estudamos os arquivos de RTVE-G. Nel atópanse verdadeiras alfaias mais esta institución agora se comporta máis como unha empresa privada que como un servizo público.

En que condicións se atopa o arquivo de RTVE-G?
Hai máis dunha década estivemos traballando na súa catalogación grazas a un proxecto de colaboración entre RTVE-G e o Consello da Cultura Galega. Mais aquel interese e o proxecto mesmo esvaeuse teoricamente polos recortes. Unha mágoa porque nese arquivo existen documentos imprescindibles da nosa historia que están ameazados seriamente polo frío e a humidade.

domingo, 13 de decembro de 2015

Chegada dos restos de Castelao. A perda da inocencia no relato da transición.


Video-ensaio realizado por Fernando Redondo, Isabel Sempere e Xurxo González para o congreso El cine y la televisión en la España de la Post-Transición (1979-1992) organizado pola Universidad Carlos III. Esperamos que o estudo sobre este documento audiovisual sirva para evidenciar a natureza dos relatos e dos discursos que foron defendidos e rexeitados pola Transición.

para saber máis: entrevista con Xurxo González sobre este vídeo-ensaio.

martes, 1 de decembro de 2015

Un cinema que xa non é outro

Cinema nas marxes, alternativo, periférico, alterado. Un cinema novo e sobre todo un cinema que é “outro”. Nos últimos anos escribíronse miles e miles de caracteres para describir e poñerlle nome á efervescencia dunha creación fílmica española non sometida (ou menos sometida) á tiranía das necesidades e convencións da industria, do que o mercado (e especialmente a televisión) tolera como asumíbel ao sur dos Pireneos. Mais o caso é que -quitado Almodóvar- a gran maioría dos autores españois que conseguiron difusión e recoñecemento mundial en época recente encaixan dentro dese cinema que chaman “outro”, de Albert Serra a Lois Patiño. Non será hora de ir asumindo xa que o “outro” é realmente o “primeiro”, o centro, o corazón dun sector vivo no artístico mais martirizado pola crise económica e as políticas culturicidas?

Os modelos de produción de hai vinte anos son hoxe unha quimera. Para sobrevivir é preciso multiplicar o talento e reducir o equipo ao mínimo. Medra a vontade de risco, feito obrigado agora que as tendencias se propagan a toda velocidade e o gran sucesso nun festival pode ser unha moda vella dúas tempadas despois. Unha cámara e un ordenador son suficientes para realizar un filme e iso facilita traballar sen límites co tempo e con material narrativo persoal, mesmo íntimo. A non ficción ábrese camiño coma territorio de liberdade e experimentación e obtén, por fin, o espazo de visibilidade que merece. De paso, convida ao espectador a cuestionar os seus prexuízos: canto hai na non ficción de construción, de invención por parte do autor? Que nos importa máis, a carga de realidade ou a carga de verdade que hai nun filme?

Martin Pawley. Texto escrito para o Porto/Post/Doc (Porto, 1-8 de decembro).