mércores, 26 de febreiro de 2014

Orlando (Sally Potter, 1992)



Cando a cineasta Sally Potter empezou a darlle voltas á idea de levar ao cinema a novela Orlando de Virginia Woolf, vai xa para trinta anos, as respostas que recibiu non foron precisamente animosas. A película era unmakable, “imposíbel, demasiado cara e exenta de interese”, e o mellor que podía facer era abandonala canto antes. Ante consellos tan entusiastas a directora londiniense optou por aparcar o proxecto sen desbotalo por completo, e foi finalmente en 1988 cando comezou a escrita do guión e a busca de financiamento: valentía e empuxe non son virtudes que lle falten a unha muller que co andar do tempo mesmo se atreveu a rodar un filme con diálogos en pentámetro iámbico, o singular Yes.

Tiña claro que debía escapar da rancia tradición do heritage cinema, aqueles filmes-museo cuxo obxectivo principal parecía ser a exhibición da verde campiña e os grandes palacios, luxo escapista amparado case sempre en nobres textos literarios. A aposta sería outra: un exquisito tratamento visual, que remite ocasionalmente ao seu contemporáneo Peter Greenaway —sensación reforzada polo feito de contar na dirección de arte con Ben van Os e Jan Roelfs, responsábeis de The Cook, the Thief, His Wife and Her Lover (1989) e Prospero’s Books—, e unha ecléctica banda sonora na que loce o falsetto de Jimmy Sommerville. Facer Orlando esixía asumir riscos e rachar convencións narrativas, as mesmas que lle permiten ao personaxe principal moverse por catro séculos e cambiar de xénero con insólita naturalidade. “A mesma persoa. Ningunha diferenza en absoluto... tan só un sexo distinto”, di mentres contempla no espello o seu corpo feminino espido. Corenta minutos atrás Orlando era o protexido de Isabel I —encarnada por Quentin Crisp, “a verdadeira raíña de Inglaterra”, en palabras de Sally Potter—, quen o agasalla cunha casa señorial coa condición de que “non se consuma, non murche, non envelleza”. Ninguén mellor para cumprir ese mandato que Tilda Swinton, descuberta para o cinema na sensacional Caravaggio por Derek Jarman, quen lle confiaría logo o papel decisivo de Isabella en Edward II, co que gañou a Copa Volpi na Mostra de Venecia. Só unha actriz co seu dominio da escena e fascinante presenza en pantalla pode representar momentos diferentes da historia sen parecer disfrazada, só alguén coa súa versatilidade e talento pode caer ao chan e dicir iso de “Natureza, natureza, son a túa noiva... tómame” sen que resulte ridículo.

Martin Pawley. Texto escrito para a ficha (PDF, 254KB) do filme no ciclo de cine transxénero do CGAC, do 27 de febreiro ao 3 de abril.

martes, 11 de febreiro de 2014

Proxecto NIMBOS: Coma unha espada (Fran X. Rodríguez, 2014)



Curtametraxe de Fran X. Rodríguez para o Proxecto NIMBOS, serie de filmes inspirados nos poemas do libro Nimbos de Xosé María Díaz Castro, autor homenaxeado no Día das Letras Galegas 2014.

Dirección: Fran X. Rodríguez. Imaxe: Marcos Nine. Música: Martiño Vázquez.

Coma unha espada

Tódolos ríos pasan pola miña
alma, cheos de Deus, música e lapas.
Todas as pombas fan o meu amor.
A beleza fireume para sempre.

Ó traveso da escura teadaraña
deste mundo unha estrela cai no río
da miña vida e quédame chamando.
A beleza fireume para sempre.

En cada voz eu óio unha chamada
cun longo eco de adéus que non entendo,
pro que me fire coma espada ardendo.
A beleza fireume para sempre.

I as falopas dos anos van caendo
sobra sede inmortal i os ollos tristes,
pro no enterran a boca da ferida!
A beleza fireume para sempre.

Nimbos, Xosé María Díaz Castro.
Poema reproducido da edición bilingüe publicada en 1982 por Editora Nacional, con supervisión e tradución ao castelán do autor.

luns, 3 de febreiro de 2014

O paraugas de Gebo

por David Castro Mtz

Gebo e a Sombra de Manoel de Oliveira é un obxecto fílmico de 104 primaveras concibido como unha peza aberta; unha achega maxistral sobre as posibilidades e dicotomías do refuxio. Formulado coma un conto moral a partir dun texto do dramaturgo Raul Brandão, sitúanos ante un abrigo inhóspito. A acción principal, pasividade e rebeldía, preséntase nun único e calcinado escenario, un espazo doméstico condensado coma alusión a un mundo en crise [1].


Ao redor dunha pobre mesa familiar reúnense os seus membros, que arelan e temen ao mesmo tempo a volta do fillo ausente. Mentres tanto asistimos á repetición dos mesmos xestos, o bordado que é un encaixe detido, o repaso das columnas da contabilidade, a axitación do desconsolo. Uns convidados, veciños e vellos amigos, sitúanse a ambos lados da mesa onde Gebo leva para a casa a contabilidade da Compañía Auxiliar. Alí sérvense café e galletas.

O fillo, João, quen é e non é a Sombra, regresa de vivir unha vida aventureira e indixente e fala, posuído dunha idea fixa. Comeza unha conversa que non ten lugar, é mais ben un desencontro de ideas e desexos. Hai unha arte, unha forma de facer as cousas con encanto, simplicidade, defende un. Mentres o fillo fala do inútil das súas formas de vida. Ten algo de razón no que di, advertiu alguén.

A João ao comezo do filme virámolo fuxindo dunha sombra maior, baixo unha ponte na rúa, nunha especie de angurioso desdobramento. A mesa familiar, pola outra banda, semella unha peza moi estable, coma un mostrador, unha barreira da que tamén somos parte.

O filme desprázase nun inmobilismo aparente. Os sinais dunha vida son palpables nos rostros dos personaxes, coma sucos e brillos que veñen de lonxe, olladas que traen á escena un suspiro ou lembranza e de dalgún modo a desbordan. Sería noutras circunstancias unha mesa de capitán de barco: Moureau, Cardinale, Lonsdale, Cintra.

Pero en Gebo é mesa de disección, de piedade, submisión, de vida consumida e consciente de si. A perspectiva é a dunha frontalidade moi forzada que nos inclúe. Só o monólogo do fillo e a súa manía realízase nun plano non frontal, mais dinámico.



O João foxe finalmente, ao realizar, para experimentalo no seu vértice, o irreparábel, como unha personaxe de Dostoievski. Chove. Ao día seguinte o pai sae na súa procura e volve cun paraugas fabricado do século XXI. Porque Gebo estrañamente fai un comentario sobre a febleza dos paraugas actuais. Esta discontinuidade ou desencaixe lóxico que chama a atención sobre unha particularidade do “atrezzo” funciona como artefacto antinaturalista ou máquina de tempo. Nunha situación semellante Oliveira vai utilizar unha vella cámara para imaxinar a gravación da saída duns traballadores no ano 2001 no filme Porto dá minha infancia [2].

A luz do filme recibe tamén un tratamento especial, onde deixa a súa pegada a experiencia de Renato Berta (con Oliveira, Straub); é un material crucial á vez que un comentario narrativo. Por momentos é a luz dunha esperanza distinta, a que pode reflectir unha convulsión latente ou o curso “natural” de necesarias e fatais transformacións. O que chamamos aquí refuxio, o espazo privado, vai cambiando de tonalidades a contracorrente do efecto monótono de decorado. Os momentos de confesión e a fantasía amósanse en tons cálidos, e mais tarde experiméntase cunha progresiva mancha de luz que vén do exterior con tons máis fríos, “realistas”. Ao final irrompe o sol no cuarto; chaman á porta e veñen buscar a Gebo os xendarmes. Mais por extensión tamén a nós, sorprendidos espectadores.

Coa rara luz que proxecta un sol matutino vai rematar o filme. Un pobo acusador; enfurecido, vén como a policía a reclamar a súa parte. O plano é un cegamento. Coma restos quedan suspendidos sen xuízo a rebeldía do fillo e a paciente rebelión testuda do pai. A luz proxéctase sobre a casa-refuxio convertida nunha ruína aberta, en barreira espida, ao tempo que se detén o filme cos créditos sobreimpresos.

Notas:
[1] Gebo e a sombra, José Manuel Sande n'A cuarta parede.

[2] Ópticas del comercio, Celeste Araujo en Blogsanddocs.

sábado, 1 de febreiro de 2014

Proxecto NIMBOS: Noite do mundo (Margarita Ledo Andión, 2014)



Curtametraxe de Margarita Ledo Andión para o Proxecto NIMBOS, serie de filmes inspirados nos poemas do libro Nimbos de Xosé María Díaz Castro, autor homenaxeado no Día das Letras Galegas 2014.

Noite do mundo

Noite do mundo, oco
de estrela arrincada,
onde teimo verte
de repente arder
sobre a miña vida
cuase consumida
na ourela da nada!

Ai ter teu alento
no meu rosto ó fin,
i eu diantos teus ollos
derrubarme en lus,
esvaerme no aire
que ti vas beber,
ser teu rastro, ser
teu eco perdido
e, cuase, non ser.

Nimbos, Xosé María Díaz Castro.
Poema reproducido da edición bilingüe publicada en 1982 por Editora Nacional, con supervisión e tradución ao castelán do autor.