Xosé Cobas, o infindo nun instante

Despois dunha longa e vizosa traxectoria como ilustrador, boa parte dela asociada á obra literaria de Xabier P. DoCampo, Xosé Cobas (Logrosa, Negreira, 1953) atrévese cun libro en solitario, Soño dunha sombra, álbum de abraiante fermosura e coidada edición, a cargo de Kalandraka, que explora o paso e o peso do tempo. Logo do debut no Culturgal, o libro será presentado no Kiosko Afonso da Coruña o próximo 9 de decembro, terza feira, nun acto no que o autor estará acompañado por María Xosé Bravo, Miguelanxo Prado e Manuel Rivas.

Os últimos caracteres do volume, nas páxinas finais de créditos, dan conta dun período marcado por dous anos, 2013 e 2025. Foi tal o camiño necesario para pensar e producir o conxunto de imaxes que conforman o volume que vén de chegar ás librarías, un percorrido no que, por suposto, se cruzaron outros títulos, entre eles o memorábel O pintor cego, que iniciou conxuntamente con Xabier P. DoCampo e que, após a morte deste en 2018, tivo que rematar el só. Aquel foi un desafío grande, tanto artístico como emocional, para alguén que iniciara a súa colaboración co escritor chairego case trinta anos atrás, a partir de A nena de auga e o príncipe de lume. Formaron unha parella inusual, aberta á evolución continua das imaxes e dos textos, á súa transformación mutua, unhas influíndo nos outros e viceversa. Conversaban a diario e longamente, viaxaron xuntos e compartiron infinidade de experiencias e anécdotas, e foi desa materia común que xurdiron e medraron tantos libros que ocupan un sitio destacado na literatura infantil e xuvenil de noso, fitos como Bolboretas, O libro das viaxes imaxinarias ou A illa de todas as illas. 

Páxina do libro "Soño dunha sombra" (Kalandraka)

O camiño agora é diferente, ten que ser diferente. O punto de partida foi unha tardiña a finais da primavera ou inicios do verán na casa onde vive, en Cambre, a mesma que Dominga e Benito, “tataravós dos meus netos”, acordaran converter no seu fogar en 1953 e na que “continúa a súa descendencia até o día de hoxe”, tal e como se explica nas gardas do libro. É alí onde nos atende Xosé Cobas. “Unha das particularidades desta casa é que está moi ben orientada ao Sol, e entón nesa época e até ben entrado o outono os solpores crúzana enteira, entran a través da sala e chegan até un pequeno estudio que temos. Un día calquera subindo as escaleiras reparei nun efecto da luz e quedei uns minutos mirando. Foi aí que arrincou todo, esa imaxe empezou a roldar pola miña cabeza e púxenme a observar máis, a interesarme pola presenza da luz natural dentro da casa a distintas horas do día, despois tamén a luz artificial pola noite, e descubrín un mundo”. Mais esa relación coa luz (e coa súa ausencia) estaba intimamente ligada á súa vida. Á súa infancia en Negreira, nos anos 50 e primeiros 60, cando ao volver da academia xa con noite en inverno atravesaba espazos de escuridade absoluta “até pasar a igrexa, onde empezabas a intuír a luz daquelas lámpadas de 40 watts que non alumaban nada”, como un vagalume que mataba o medo, “e a medida que ías avanzando vías ao lonxe a casa e logo a porta da cociña, até que finalmente entrabas” (...)

Martin Pawley. Artigo publicado no Sermos Galiza que acompaña Nós Diario o sábado 6 de decembro de 2025. As persoas subscritoras poden ler o artigo completo nesta ligazón.

La noche más oscura

La magistral Anoche conquisté Tebas de Gabriel Azorín hace de la noche el más bello y emocionante escenario cinematográfico.

* * *

Imaxe promocional do filme. Autor: Amador Lorenzo para DVEIN Films/Filmika Galaika/Bando à parte

En el último cuarto del primer siglo de nuestra era se estableció en Bande, provincia de Ourense, un campamento militar romano, Aquis Querquennis, que estuvo en uso no demasiado tiempo, apenas cincuenta años. Ocupaba una extensión de 2,5 hectáreas y debió albergar no menos de 500 legionarios; disponía, entre otras cosas, de un cuartel general, dos hórreos para almacenar alimentos, un hospital y varios barracones y letrinas para las tropas. La zona quedó anegada en 1949 por la construcción de un embalse y tuvieron que pasar casi tres décadas hasta el inicio de las excavaciones que permitieron una nueva puesta en valor del complejo. Próximo a él hay unas termas que sirvieron, ya en la época romana, de espacio de usos terapéuticos y de ocio. Durante algunos meses el nivel de agua del embalse deja las bañeras completamente sumergidas, pero cuando eso no sucede es posible utilizarlas a cualquier hora del día o de la noche.

Hace unos años descubrió el lugar gracias a una amiga el cineasta Gabriel Azorín (Hellín, Albacete, 1981). Se adentró en las cálidas aguas por la tarde pero se quedó allí hasta la madrugada para disfrutar del baño en un entorno sin luz artificial. Envuelto por el vapor y la oscuridad, el director sintió que la mirada se dirigía de manera natural hacia el firmamento, un paisaje repleto de estrellas desconocido en las ciudades. Supo de inmediato que algún día tendría que hacer en ese lugar una película (...)

Martin Pawley. O artigo completo pode lerse na sección "La noche es necesaria" da Revista Astronomía, número 318, decembro de 2025. As persoas subscritoras poden acceder á revista no seu sitio web.