Regreso ao cinema ferido

José Luis Castro de Paz (A Coruña, 1964), historiador cinematográfico e catedrático de Comunicación Audiovisual na Universidade de Santiago de Compostela, leva anos subvertendo de xeito brillante as aproximacións tradicionais ao cine realizado baixo a ditadura franquista. Autor dunha monografía sobre os anos 40, Un cinema herido. Los turbios años 40 en el cine español (1939-1950), nesta ocasión na compaña doutro investigador adscrito ao ámbito académico, Josetxo Cerdán (Tudela, 1968), autor co que xa firmara un excelente estudo sobre o produtor vigués Césareo González, realiza un avance de década, reescribindo os excesos históricos dos anos 50, década esencial no devir do cine español: Del sainete al esperpento (Cátedra, 2011).

As teses do libro, revestido dun consistente aparello teórico, adquiren vida e sintetizan todos os estudos desenvolvidos desde a transición pola xeración xurdida en torno á revista Contracampo (1979-1986). A modernidade e versatilidade apabullante de parte do cine español do momento anula o tópico reducionista dun cine propiamente franquista. O proveito das formas de expresión da tradición cultural popular hispana –sainete, zarzuela, teatro popular, drama rural, formas de comedia, tipismo folclorista, etc– permite artellar un proceso de continuidade que enlaza co esperpento e certa negrura e comicidade atávicas ao tempo que decrece a influencia neorrealista italiana.

Como sempre, as esixentes análises textuais –filmes de Berlanga, Nieves Conde, Bardem, Fernán-Gómez– proporcionan un conxunto que consente en vampirizar con destreza as rarezas, cicatrices e contradiccións do periodo, demasiadas veces sometido a ditados ideolóxicos e sociopolíticos.

José Manuel Sande. Publicado en Xornal de Galicia o sábado 22 de abril de 2011.