Entrevista con David Odiase

Escritor, performer e investigador, David Odiase é uma das vozes mais atentas da nova geração de autores africanos. A sua obra — que cruza literatura, performance e cinema experimental — investiga questões de identidade, pertença e herança colonial, revelando como o tempo e a memória se entrelaçam nos corpos e nas narrativas. Vencedor de diversos prémios em certames de poesia performativa, os seus textos foram publicados em antologias como Black Rootedness (West Africa to West Oakland poetry exchange) e Poeticon. Atualmente vive na Alemanha e é curador do coletivo literário TrueMyVoice, que reúne mais de 500 jovens escritores e escritoras da Nigéria. 

David Odiase passou recentemente por Galiza para participar no ciclo de recitais poéticos Poetas Di(n)versos, dirigido na Corunha pela escritora Yolanda Castaño. Nesta conversa com Martin Pawley, entre Galiza e Alemanha, Odiase fala sobre o poder do spoken word, as feridas do colonialismo, o papel político da linguagem, o seu amor pela performance e a importância de imaginar futuros possíveis.

Antes de máis, bo día e obrigado pola túa amabilidade ao facilitarme esta entrevista. Gostaríame que fales de cando, como e por que comezas a facer poesía, e especificamente no ámbito da “spoken word”, da poesía como acto performativo.

Góstame pensar que fago poesía dende que era moi novo. Durante os primeiros sete anos da miña vida eu fun o único fillo, e o meu pai mercaba para min libros. Nalgún momento, ao ler estas novelas, quixen crear as miñas historias propias, e aí foi onde a poesía comezou para min. Empecei a escribir poesía con lapis e papel e co andar dos anos converteuse en algo consistente na miña vida. Cando entrei na secundaria, empecei a escribir aínda máis. A ironía é que eu estaba nun curso de ciencia. En Nixeria na secundaria tiñas que elixir entre o curso de ciencias, o de arte ou o de comercio, eran as tres categorías que tiñamos. Eu fun ao de ciencias porque quería aprender moito, mais dalgún xeito descubrín, na secundaria e aínda despois, que eu escribía poesía mesmo cando estaba no laboratorio. Chegou un punto en que me decatei de que precisaba máis da miña poesía. Empecei a sentir a necesidade de interpretar os meus poemas. Todo veu por escoitar xente no Youtube, ver vídeos, ir a eventos de poesía. En Nixeria tiñamos os “poetry slam”, competicións de poesía recitada, nos que comecei primeiro a asistir e logo a participar. Eu era un pouco tatexo, sempre repetía as palabras unha e outra vez, tiña dificultades para pronunciar as palabras, así que tiven que traballar moito, adestrar moito. Comprendín que a poesía performativa era o que quería facer; sempre estaba a escribir no papel, mais ao ver actuacións de poetas sentía que era iso o que quería, e así se iniciou todo. Agora fago moitas cousas, por exemplo, fago filmes poéticos, filmes-performance. A miña actividade xa non se limita a actuar diante dun micrófono e abrangue tamén a investigación. Fago moita investigación para producir a miña obra, investigación académica, investigación na actuación, investigación de campo (...)

Martin Pawley. Pode lerse a entrevista completa no sitio web da revista Quiasmo. Artes, letras e ciência. Na mesma revista pode lerse a conversa orixinal en inglés. 

Revelación de la noche

Los artículos de António Guerreiro en el diario portugués Público son una lección semanal que nos reconcilia con los valores más nobles de la prensa.

* * *

Night Music (Stan Brakhage, 1986)

El periódico portugués Público es para mí, y con mucha diferencia, el mejor de los que se editan en la península, en parte gracias a su cuaderno de los viernes, Ípsilon, en el que aún es posible leer textos de extensión generosa. El día que escribo estas líneas Ípsilon dedica seis páginas a una exposición de fotografías sobre el Portugal post-25 de abril y otras cuatro a una excelente entrevista de Jorge Mourinha al catalán Albert Serra (por la llegada a las salas de cine del país vecino de su obra maestra Tardes de soledad), despliegues que infelizmente son ahora infrecuentes en la prensa de papel. Una lectura pertinente cada viernes es la colaboración semanal de António Guerreiro, Acção Paralela. Crítico literario, editor de la revista Electra y profesor invitado de la Facultad de Bellas Artes de la Universidad de Lisboa, las crónicas de Guerreiro ofrecen una mirada siempre inteligente sobre el estado del mundo a través de artículos universales e intemporales por la calidad y precisión de su prosa y la perspicacia de sus análisis. A menudo expone su preocupación por la conservación de la naturaleza, que incluye, y eso sí que es inusual, el interés (y la crítica) hacia la contaminación lumínica, que él mismo reconoce una consecuencia de su atención al trabajo del investigador Raul Cerveira Lima, con quien mantiene desde hace unos años un «diálogo intermitente» (...)

Martin Pawley. O artigo completo pode lerse na sección "La noche es necesaria" da Revista Astronomía, número 313-314, xullo-agosto de 2025. As persoas subscritoras poden acceder á revista no seu sitio web.

Escenarios de vangarda. Crónica do (S8) 2025.

O mantemento dun modelo arraigado de festival de cinema especializado converte de novo en 2025 a Mostra de Cinema Periférico (S8) nun evento cultural de referencia, tan coidadoso como impregnado de espírito comunitario. Capaz de espertar devoción e entusiasmo, o (S8) é froito dun destacado traballo de equipo, concibido e coordinado desde a súa primeira edición, en 2010 na Coruña, por Ana Domínguez e Ángel Rueda. Os focos da programación, unha parte da Mostra deseñada por Elena Duque, Ivonne Sheen e Ángel Rueda, representan unha proposta multiforme, onde conviven materiais iconoclastas, narracións non hexemónicas, vangarda, cinema de guerrilla e underground desafiante. Coexisten e permiten, como sempre, descubrimentos coma o do veterano venezolano Carlos Castillo, nado en 1942; o regreso á Mostra da chilena Jeannette Muñoz ou un suxestivo percorrido pola traxectoria progresivamente depurada e exemplar de Betzy Bromberg. Unido ao desenvolvemento da variada actividade regular, as seccións, os proxectos, os encontros profesionais, a performatividade fílmica dos Desbordamentos celebrados na Fundación Luis Seoane ou as propostas pedagóxicas, permitiu gozar do 3 ao 8 de xuño dunha Mostra completa e estimulante (...) 

 Martin Pawley e José Manuel Sande. Artigo completo dispoñíbel no número 141 da revista Luzes.

Abrir portas e xanelas. Conversa con Pela del Álamo.

Pela del Álamo, director de Curtocircuíto, na presentación da edición 2025. Imaxe: Aigi Boga [Curtocircuíto]

Martin Pawley: A idea desta conversa é falar da túa visión sobre o que deben ser hoxe os festivais de cinema. Nos últimos anos en Curtocircuíto intentaches reformular o que pode ser un festival, en particular tendo en conta que moitos festivais de curtas tenden a parecerse demasiado, cunha programación que parece reciclada do festival A ao festival B. Parece claro que Curtocircuíto está intentando abrirse a outros campos, mesmo na última edición con esa aposta singular de explorar a conexión coa ciencia.

Pela del Álamo: Para min todo parte dunha idea clara: o festival ten que ter un compoñente de experiencia, que é fundamental. Hoxe en día o feito de entrar nunha sala e ver un filme creo que xa non é algo diferencial, porque na casa, sexas máis ou menos cinéfilo, podes acceder a moitos contidos cinematográficos de diferente clase, máis comerciais, máis independentes ou máis autorais. Máis aló daquilo ao que podes acceder nas plataformas, hai outro feito que é que consumimos infinidade de produtos ou de inputs audiovisuais a través do mesmo teléfono. A recepción de contidos está máis que satisfeita, recibimos tantos inputs que a non ser que haxa algo moi específico dunha autora ou autor que sexa absolutamente imposíbel ver noutra canle ou que polas características moi específicas da súa cinematografía sexa imprescindíbel velo en pantalla grande, o normal é que para min e para moita xente que teño ao meu redor xa non pague a pena desprazarse ou ir a determinado sitio. Obviamente está a cinefilia, o núcleo cinéfilo sempre vai estar, mais os festivais non cubrimos asistencias con eses núcleos, nin en Galicia nin en grandes cidades, por experiencia contrastada nos catro anos que levo en Madrid dirixindo Márgenes e vendo como funciona. Nós non xogamos na liga dos grandes certames onde aínda está o atractivo da presenza de tal actriz ou tal actor, nós non xogamos na liga de Donostia nin de Sitges. Dende a pandemia eu vexo un cambio de hábitos moi claro neste sentido, a xente vén menos á sala e isto xa viña de antes.

Para min é importante que calquera contido do programa non sexa unha “actividade complementaria”, de feito aborrezo esa denominación; véxoas como actividades que forman parte dun conxunto e articulan o discurso do festival do mesmo xeito que unha proxección. Sempre o vin así dende que cheguei a Curtocircuíto, con máis ou menos éxito segundo os casos e dependendo do ollo que eu tiven ao traer unha cousa ou outra, mais dende os obradoiros ás programacións para escolares, en todo podes atopar un fío condutor, ou polo menos esa é a intención. Na miña opinión a necesidade de que unha programación, tendo o cinema como eixo, sexa máis interdisciplinar ten que ver con que por unha banda paréceme que todos eses diferentes achegamentos enriquecen a mirada cara ás películas, porque son achegamentos a través de disciplinas que compoñen o propio cinema: a etnografía, a arte sonora, a literatura, a fotografía, a música etc. Ademais penso que os festivais teñen que ofrecer propostas que, se non estás alí, as perdes; tes que ter un reclamo para que a xente veña e que esa experiencia sexa única, pois do contrario sempre está a posibilidade de quedar na casa porque total de aquí a tres meses xa vas ver iso nunha plataforma.

Eu teño os meus conflitos porque veño do mundo do cinema, mais hai algo que vexo que pasa nos directos, que se xera unha reacción e unha sinerxía entre o público que nos últimos tempos, polo menos no caso de Curto, eu non vía. Vexo algo moi vivo a diferentes niveis, tanto o que ten que ver coa propia experiencia lúdica, a diversión, mais tamén a reflexión e o impacto que se dá a nivel emocional. E cando hai unha implicación emocional por parte do público, habitualmente hai tamén unha reflexión ou hai algún tipo de movemento interno.

Todo vai por aí, mais sempre probando; ás veces non funcionan as cosas que programamos, mais hai que arriscar, experimentar. Para min experimentar é xogar; hai xente que ten medo da palabra “experimental” porque está moi manida e porque si que ás veces responde a certo elitismo, mais a experimentación ten que ver co xogo e o xogo ten que ver precisamente coa diversión, con algo popular e accesible, polo menos como eu entendo.

MP: De fondo está sempre a idea da experiencia da sala, en particular despois da pandemia. Para algunhas xeracións a sala xa non é fundamental, o cal resúltame chocante porque a sala como experiencia é indiscutíbel, non ten nada que ver a visión colectiva compartida dos Lumière coa visión individual, agora doméstica, de Edison. Non sei de que maneira desde os festivais se pode convencer o público de que a experiencia de ver filmes nunha sala é interesante de seu, sobre todo co apoxeo crecente das plataformas que fará seguir minguando o número de salas de proxección. Como manter a idea da experiencia en sala sen que estas sexan un nicho para unha cinefilia cada vez máis velliña?

PdA: Esa é a pregunta do millón. Eu veño dunha xeración onde ir ao cine sen máis ingredientes xa era un feito especial, ir cun amigo e compartir esa experiencia nunha pantalla grande e compartir as emocións e a reflexión que xeraba unha peli era a hostia. Cando se acendían as luces e atopabas alguén que non viras á entrada, alguén coñecido que compartía esas sensacións da película, iso era xenial. Pero é que hai un cambio de paradigma que a pandemia acelerou sen volta atrás polo de agora. Hai un cambio de paradigma, hai unha saturación de contidos audiovisuais e a xente non ten as mesmas ganas de ir ao cinema se non é unha experiencia supertecnolóxica nos cinemas comerciais, cuns asentos incribles, son 5.1, pantalla Imax, todo iso. Nós intentamos facer un traballo importante na universidade, facemos moitísima prescrición. O alumnado vai mudando e seguimos indo ano tras ano á facultade de comunicación, de matemáticas... a contar o festival, a contar de que vai Curto ou calquera outro festival de cinema, porque ao final trátase de xerar un público que vaia a todos, non se trata de mirar só para o meu.

Dende os festivais non podemos loitar contra as inercias das redes sociais, o tema é como aproveitando esas inercias das redes sociais e do consumo habitual hexemónico podemos sumar ou enganchar público propoñendo contidos que xeren pensamento crítico e non estado alfa. Claro, iso son palabras maiores. Realmente non teño unha resposta, eu creo que todo o que podemos facer dende a acción máis local é facer de prescriptores, ir aos espazos onde están estes novos públicos e picar pedra, contarlles que hai outros contidos posibles, que veñan e ir gañando pouco a pouco algúns adeptos, mais eu sou moi escéptico, a verdade. É moi difícil loitar contra as inercias do sistema do capital, porque ao final é unha cuestión capitalista, non quero volver ao tópico pero é que o capitalismo xoga en contra do pensamento crítico, e os festivais supostamente somos espazos para o pensamento crítico, espazos para que as cosas che removan un pouquiño e pensar.

MP: O que dis pode estenderse a toda a arte en xeral. A arte, xusto pola capacidade que ten de apelar simultaneamente á emoción e á razón, é unha ferramenta extraordinaria e fértil de coñecemento. Ti grazas ás películas, os libros, a unha pintura ou unha peza musical, entendes mellor o mundo, pero tamén te entendes mellor a ti mesmo. Calquera cinéfilo pode explicarse en parte polas películas que ama. Fronte a iso está a lóxica á que están sometidas as xeracións máis novas, que é unha lóxica puramente capitalista, o consumo de contidos de forma mesmo compulsiva, e cando eses contidos acaban veñen outros, sen que haxa verdadeiro espazo para unha experiencia transformadora, para a revelación que se supón debería ou podería promover calquera obra de arte.

PdA: Por moi globalizado que estea todo e bla bla bla, eu si creo sempre na acción local, é dicir, que as persoas podemos ter un impacto no territorio que habitamos. Ese territorio podémolo acoutar á vila, ao barrio ou o ámbito de acción que teñas. Aí si que creo que se poden facer cambios, si que pode haber unha incidencia. Ten que haber un traballo continuado, de formación continua, como o que che dicía antes de ir ás facultades, ás escolas de formación profesional, ou facer todas esas sesións de xeración de novos públicos como facemos en Curto con Criaturas ou o Curtinhas en Vila do Conde. Eu vou vendo como todos eses grans de area van achegando algo, porque sempre me encontro con xente de 17 ou 18 anos que aparece por Curto e veñen a dicirnos que estiveron aquí cando tiñan 7 anos. Todo vai sumando, dende eses programas á propia pedagoxía nas presentacións das pelis, que non se trata tanto de explicalas como de darlles un contexto para que a xente saiba recibilas ou se desprenda dos complexos á hora de recibilas.

Hai unha cousa moi importante que eu quero facer agora na próxima edición de Curto, levo anos atrás diso, e é sacar o festival ás rúas, unha opción que nós temos en Santiago pola idiosincrasia da cidade. Eu levo anos querendo traer festival de volta ás rúas porque nos anos que mantivemos aquilo que se chamaba “Noite curta”, que eran proxeccións de verán na rúa, a experiencia foi súper grata, tiñas unha pantalla de máis de dez metros de largo na Quintana, había unhas 400 persoas e viña canda min xente de Jerez ou de Cuenca vestidos de peregrinos e me dicía “oes, que interesante isto”, e igual eran películas do catálogo de Sixpack, por exemplo, mais cando a xente accede este tipo de contidos e o entende como un espectáculo audiovisual sen pasar polo teatro ou a sala de cinema, onde hai xa un complexo do tipo “vou entender, non vou entender, isto apetéceme, non me apetece, prefiro ir a outro sitio”; cando ti simplemente te atopas con isto e tes curiosidade, sentas un rato e ves as imaxes e quedas capturado pola súa beleza, iso é xenial porque accedes a un público que habitualmente sería impensable. No caso de Santiago, volvendo ao que falaba da acción local, para volver a esa experiencia colectiva da pantalla grande co cinema creo que temos un campo de probas fabuloso que é a zona vella, podemos sacar o cinema en verán ás rúas, e eu creo que de aí poden xurdir cousas interesantes. Se programamos ben e facemos ese traballo de contextualización das pelis, creo que podemos recuperar públicos que agora mesmo non teñen interese en entrar no cinema.

MP: Na anterior edición houbo unha colaboración innovadora cun centro de ciencia, o IGFAE, Instituto Galego de Física de Altas Enerxías. Como ves a importancia e a pertinencia de facer conexións dun festival con axentes que, aparentemente, non teñen unha conexión tan directa co cinema?

PdA: Eu teño formación en cinema mais a min interésame todo, a fotografía, a música, a ciencia, o pensamento... non son un experto en nada mais interésame todo, e para min está clarísimo que facer das distintas disciplinas compartimentos estancos, e máis no século XXI, é unha cousa absurda e antinatural. Tendo en conta a posibilidade que calquera persoa ten hoxe de crear imaxes, estas xa non son unha disciplina en si mesma, son unha ferramenta coa que poden traballar persoas de campos moi diversos. Para min sempre foi absurdo separar as cousas, creo que esa separación tiña que ver coa venda ao público, con darlle ao público todo ben etiquetado, ben compartimentado, e insisto, creo que volve a ser unha cousa do capital, da venda do produto. No eido das artes sempre houbo unha mestura, nós non estamos descubrindo nada, sempre estivo aí e nós o que queremos é poñer énfase nesa idea do interdisciplinario. Respecto do binomio arte e ciencia, o obxectivo da ciencia é explicar a realidade; o obxectivo das artes é subvertela ou subxectivizala para atopar unha beleza e polo tanto unha sorte de entendemento da realidade. A ciencia permite desenvolvementos tecnolóxicos, claro, mais en termos filosóficos non son tan diferentes, as metodoloxías de traballo teñen infinidade de analoxías. Ao falarmos coa xente do IGFAE percibimos que hai tamén unha busca da beleza e da comprensión da existencia. Creo que esa conexión é moi importante, e máis nunha cidade onde temos unha universidade ou un instituto como o IGFAE. En Santiago non hai escusa para non encontrar estes vínculos. Para alén de facer programación nesa liña, a min o que me gustaría é desenvolver proxectos conxuntamente, porque estou moi canso do que ten que ver co eventual. O evento está moi ben para ter un impacto, unha reacción, mais creo que hai que facer cousas que teñan continuidade no tempo ou que poidan xerar un tecido máis aló do evento.

Martin Pawley. Esta conversa tivo lugar por videoconferencia o 10 de outubro de 2024, pouco despois da edición número 21 de Curtocircuíto. Despois de demasiados meses de agarda -mea culpa- ve agora a luz en vésperas da edición número 22.

Antón Baleato, na vangarda da cosmoloxía

O 19 de marzo a colaboración DESI, un dos máis ambiciosos proxectos científicos do presente, provocaba un leve sismo científico ao presentar resultados que apuntaban á posibilidade de que a enerxía escura se estea debilitando co tempo e, xa que logo, a que haxa que introducir mudanzas no modelo estándar que explica as regras básicas de funcionamento do Universo. No proxecto traballa o galego Antón Baleato Lizancos, doutor en cosmoloxía pola Universidade de Cambridge e desde 2021 investigador no Centro de Física Cosmolóxica de Berkeley. 

O deserto de Sonora esténdese por unha superficie dun cuarto de millón de quilómetros cadrados entre os Estados Unidos e México. En pleno deserto, en Arizona, érguese unha cordilleira, os montes Quinlan, cuxo cume máis alto, Kitt Peak, supera os dous mil metros de altitude. Foi aí, en terras da nación orixinaria Tohono O'odham, onde en 1958 a norteamericana Fundación Nacional da Ciencia decidiu asentar un observatorio astronómico. O complexo foi medrando pouco e pouco até contar hoxe con 24 telescopios ópticos e dous radiotelescopios. Aínda que a contaminación luminosa fai o lugar menos idóneo para o rexistro do ceo do que era hai unhas décadas, con Tucson a hora e media de distancia e unha metrópole, Phoenix, que malia estar moito máis lonxe exerce un impacto visual importante sobre as instalacións, Kitt Peak ocupou e ocupa un lugar moi destacado na historia da ciencia. Alí fixeron Vera Rubin e Kent Ford as observacións coas que mediron un feito inesperado: os elementos exteriores das galaxias movíanse tan rapidamente como aqueles próximos ao centro e as galaxias espirais rotaban tan velozmente que deberían desfacerse, a non ser que se mantiveran unidas por unha forza gravitacional producida por unha colosal cantidade de materia non visíbel, varias veces superior á cantidade de materia ordinaria, esa que estamos afeitos a ver ao noso redor. Nacía así o concepto de "materia escura", a enésima constatación de que o Universo é moitísimo máis complexo do que nos parecía hai apenas un século. Tamén foi en Kitt Peak onde en 1979 Dennis Walsh, Bob Carswell e Ray Weymann descubriron a primeira imaxe de "lente gravitacional", cando a luz que procede de obxectos moi distantes se desvía arredor dun corpo con moita masa para xerar unha imaxe dupla. No seu caso tratábase (aparentemente) das imaxes de dous quásares demasiado idénticos ou, quizais, da imaxe duplicada dun único quásar, como finalmente se confirmou.

A evolución do Universo

"No aire, desde o avión, o deserto é unha visión fascinante, unha mancha totalmente homoxénea na que xurarías que non hai nada de vexetación", explica por videoconferencia o cosmólogo galego Antón Baleato Lizancos. "Mais cando baixas ao chan descobres que hai unha variada biodiversidade e en particular impresionan os saguaros, os cactos típicos das películas do oeste, que chegan a ter moitos brazos que non lles empezan a medrar até os oitenta anos. Hai dúas épocas do ano con chuvias moi marcadas e aí florece todo, é unha explosión de vida. E no medio do deserto están as montañas, con moita vexetación, moitas árbores, son verdadeiras illas ecolóxicas" (...)

Martin Pawley. Artigo completo publicado no Sermos Galiza que acompaña o Nós Diario do sábado 21 de xuño de 2025. As persoas subscritoras poden lelo completo en liña no sitio web do xornal.

Cinema de autor comercial

Fotograma de Samsara (Lois Patiño, 2023)

O 4 de maio de 1938 unha asociación de propietarios de salas de cinema independentes publicou a toda páxina na revista The Hollywood Reporter un texto de título elocuente, "Espertade, produtores de Hollywood". Reprobaban nel que todos os grandes estudios estivesen sobrecargados de estrelas "cuxo atractivo público é insignificante", que recibían salarios enormes e encabezaban os carteis de películas que non captaban o interese da audiencia. Entre os nomes de intérpretes "cuxa capacidade dramática é incuestionábel, mais cuxa pegada na recadación é nula" aparecían os de Mae West, Greta Garbo, Joan Crawford, Katharine Hepburn ou Marlene Dietrich, de quen se dicía expresamente que era "poison at the box office", veleno para a billeteira. O sintagma "box office poison" fixo fortuna e durante anos diversas publicacións elaboraron as súas propias listaxes de artistas que parecían ser garantía de fracaso (e que en moitos casos protagonizaron obras mestras hoxe incuestionábeis). Mesmo Bette Davis, que un tempo atrás era considerada pola industria unha actriz que merecía cada dólar que gañaba, acabou aparecendo nesas listaxes. Cómpre recordar xa que o cliente, por suposto, non sempre ten a razón (...)

Martin Pawley. Artigo publicado no Nós Diario o 14 de xuño de 2025, sábado. Pode lerse completo en liña no sitio web do xornal.

Resistencia y alegoría. Retrospectiva Binka Jeliaskova (Indielisboa 2025)

En sus primeras ediciones el festival internacional de cine Indielisboa -que alcanzó en 2025 la número 22- orientaba principalmente sus focos a autores contemporáneos (Jia Zhang-ke, Nobuhiro Suwa) o movimientos (el nuevo cine argentino) que se erigían como voces emergentes en la primera década de este siglo. En los últimos años, y en paralelo a la voluntad expresa de seguir explorando la diversidad de nuestro tiempo, el festival ha puesto un mayor empeño en revisar la historia del cine y completar huecos en estrecha colaboración con la Cinemateca Portuguesa. Encajan en esta línea los ciclos dedicados a Ousmane Sembène (2020), Sarah Maldoror (2021), Doris Wishman (2022) o, el año pasado, el tributo a las campañas de dinamización cultural y acción cívica del Movimento das Forças Armadas después del triunfo de la revolución de abril, a la que se suma ahora la muy pertinente retrospectiva de Binka Jeliaskova (1923-2011), pionera del cine búlgaro (...)

Martin Pawley. O artigo completo pode lerse no número 200, de xuño de 2025, da revista Caimán Cuadernos de Cine, dispoñíbel nos quioscos dende o 30 de maio.

Los buenos vecinos

El apagón del 28 de abril nos redescubrió cielos perdidos y las fragilidades de un sistema que creemos absurdamente infalible. 

* * *

Fotograma de Playtime (Jacques Tati, 1967)

A las 4:30 de la madrugada del 17 de enero de 1994 un terremoto sacudió Los Ángeles y provocó numerosos daños materiales y humanos. El observatorio Griffith recibió esa noche muchas llamadas de personas que preguntaban por el «extraño cielo» que veían después del seísmo. En un reportaje para Los Angeles Times de enero de 2011 Rong-Gong Lin II se hacía eco de unas declaraciones de Ed Krupp, histórico director del observatorio: «Acabamos dándonos cuenta de lo que ocurría, el terremoto había cortado casi toda la electricidad y la gente salió corriendo y vio las estrellas. Las estrellas eran de hecho tan desconocidas que nos llamaban para preguntar qué había pasado.» No es raro encontrar referencias a la preocupación por una «gigantesca nube plateada» que resultaba ser la Vía Láctea; en una historia mil veces contada, a menudo de forma imprecisa y exagerada, la frontera entre los episodios reales y los adornados por la ficción o directamente inventados se vuelve siempre un poco difusa (...)

Martin Pawley. O artigo completo pode lerse na sección "La noche es necesaria" da Revista Astronomía, número 312, xuño de 2025. As persoas subscritoras poden acceder á revista no seu sitio web.

Planetarios, os teatros das estrelas

O 7 de maio de 1925 abriu ao público o planetario de Munich, a primeira sala especificamente deseñada para falar de astronomía por medio da simulación dun ceo estrelado. Cen anos despois hai máis de catro mil planetarios en activo en todo o mundo que asumen o seu papel central na divulgación científica mais tamén como espazos idóneos para as artes audiovisuais de vangarda. Ese espírito inspira a Casa das Ciencias da Coruña, unha referencia europea de divulgación e creación a punto de facer 40 anos.

É unha ironía do destino que os planetarios, que por culpa da contaminación luminosa son para boa parte da humanidade o último reduto para aprender como é un ceo escuro, existan grazas ao esforzo dun home que fixo fortuna no negocio da produción e distribución de electricidade: a tecnoloxía cuxo mal uso nos roubou o firmamento real favoreceu a invención de firmamentos de mentira. O enxeñeiro alemán Oskar von Miller, pioneiro na explotación da enerxía hidroeléctrica, ía camiño dos cincuenta anos cando en 1903 matinou a posta en marcha dun museo de ciencia que servira para expor as grandes achegas da técnica do pasado e o presente. Aquel soño foi o gromo do que emerxeu, dúas décadas despois, o Deutsches Museum de Munich, que non deixou de medrar para presumir hoxe de ser o maior do mundo no ámbito da ciencia e a tecnoloxía. O museo empezou a existir a partir de 1906 en espazos provisionais e foi gañando prestixio como centro de coñecemento cos seus dioramas e demostracións experimentais, para ir pouco a pouco armando o obxectivo final de posuír un edificio propio á altura das ambicións. O camiño non foi sinxelo, coa Gran Guerra de por medio e os cambios radicais que trouxo na xeopolítica mundial, mais o museo acabou por ser unha realidade en 1925, o 7 de maio, o día que Oskar von Miller facía 70 anos. E dentro do museo había un planetario, mais a fascinante historia de como se inventou comeza moito antes e tivo o cinema como inspiración (...)

Martin Pawley. Artigo completo publicado no Sermos Galiza que acompaña o Nós Diario do sábado 24 de maio de 2025. As persoas subscritoras poden lelo completo en liña no sitio web do xornal.

O caso Ico Costa

Balane 3 (Ico Costa, 2025) | Terratreme

Hai unhas semanas o cinema portugués foi sacudido por un correo electrónico enviado a diferentes medios e organizacións no cal unha persoa, que asina 'Joana Sousa Dias', acusaba o realizador e produtor Ico Costa de agresións verbais e físicas durante unha relación de varios meses catro anos atrás (...) O 22 de abril a mensaxe foi publicada nunha conta de Instagram e acadou unha rápida difusión; en poucas horas, o IndieLisboa acordou retirar da súa programación o novo filme de Ico Costa, Balane 3, que tiña prevista a súa estrea nacional no festival após pasar antes polo CPH_DOX de Copenhague e o parisiense Cinéma du Réel, así como unha produción súa dirixida por unha realizadora e aínda inacabada que fora seleccionada na sección de Industria. A nota dada a coñecer no web do festival afirmaba que "perante quaisquer dúvidas que persistam, a convicção do IndieLisboa no que diz respeito a estas situações é a de que deve ouvir as vítimas".

O realizador respondeu axiña ás acusacións para negalas totalmente. Na altura da suposta relación coa tal Joana, a quen afirma non coñecer, dixo ter unha namorada con quen conserva "uma profunda amizade". O xuízo público estaba a acontecer sobre a base dun "email anónimo, enviado por alguém cuja identidade nunca foi confirmada, e em publicações no Instagram que clamam por justiça por uma pessoa que, na verdade, não existe" (...)

Martin Pawley. Artigo publicado no Nós Diario o 17 de maio de 2025, sábado. As persoas subscritoras poden ler o artigo completo nesta ligazón.