“Estes non son poemas, nin cimentos / de poemas siquera”, advirte no Pórtico. “Son fragmentos de min mesmo”, di: únese experiencia e escritura e, como nas Follas de herba de Walt Whitman, quen toca este libro, toca un home. Mais son fragmentos “perdidos, coma ventos fuxidos, por antigos camiños esquencidos”, textos que naceron “como quen xoga” afastados de modas e costumes efémeros e maduraron co andar do tempo para acadar unha transcendencia que se diría allea á humildade do autor. O libro dunha vida enteira.
O título define ben as intencións. O “nimbo” é a aureola dos santos, a coroa de luz que rodea as súas cabezas nas representacións relixiosas. O poema, para Díaz Castro, debe ser xusto iso, “un nimbo de luz que envolva as cousas nun resplandor poético para facelas brillar na escuridade”. Escribir poesía é aprender a mirar e escoitar, a recoñecer a beleza e facela asomar, poñela diante dos nosos ollos, viva e clara; dotala de gloria. Suliñar a grandeza do mundo e alumalo “con fachas de palabras”. Lus, sombras, lume, cinza... a oposición luz-escuridade preséntase nas primeiras páxinas coa forza dunhas brasas contra a noite. Relacionado, por suposto, coa súa fonda fe. Axiña aparecen referencias relixiosas, mesmo explícitas: Vigilate et orate -dixo / Xesús, na Noite do Olivar. Hai esperanza na vida eterna e a Morte é “unha mau moi donda” que mata unha lus e acende outra. O sentimento apaixonado e místico deriva nunha “sede infinita de pureza ausoluta”, unha “sede de xustiza que nos queima”, e, canda elas, “unha sede de beleza”. A beleza é a vida, tímida e pequena coma a herbiña que medra “entre a foia e a ruína”, entre as sepulturas, entre a morte. No tránsito da Noite á Lus, do poema O verme e a estrela ao chamado Esmeralda, perdura o símbolo da “herba pequerrechiña”: non se pode amar o mundo sen amar todo o que o conforma. Nada sobra nel e a grandeza do universo vén da suma das súas cousas máis pequenas. Nada sobra, nin sequera as tebras, en sentido real e figurado, e así “a noite é necesaria” para podermos descubrir nela as estrelas: sobre o medo e o mal érguese a luz.
Nimbos está atravesado pola natureza. O poeta lembra con saudade os camiños andados e as árbores con niños, canta o baile das xesteiras, aplaude o son dos muíños. Poucos anos antes de morrer un dos pais do cinema, David Wark Griffith, autor de Intolerancia e Lirios rotos, lamentábase de que os filmes na era do sonoro perderan “a beleza do vento que se move entre as árbores”. O cinema, que é imaxe e tempo, podería resumirse moi ben nesa frase: é a arte de capturar a beleza do vento. Así o entenderon algúns dos máis grandes creadores de todos os tempos, do Murnau de City Girl ao Terrence Malick de The tree of life, non digamos xa John Ford ou Jean-Marie Straub. No ámbito das letras, Díaz Castro segue ao pé o mandato de Griffith para facernos escoitar o murmurio do vento entre as follas das árbores e a música da auga ao correr. E cando a súa poesía se detén nun fío luminoso que entra polo oco do lousado ou no aire “que beixa todo e non se apousa en nada”, emparenta inconscientemente coa espiritualidade e lirismo dos filmes de Stan Brakhage e Nathaniel Dorsky.
Semellante altura creativa non pasa inadvertida e axiña recolle os parabéns dos cerebros atentos. Otero Pedrayo, Álvaro Cunqueiro, Vicente Risco, Ánxel Fole, Álvarez Blázquez, Ramón Lugrís... saúdan Nimbos coma un clásico instantáneo, mais o libro dista moito de converterse en popular. As tendencias literarias van por outro camiño, como explica Ricardo Carballo Calero na introdución á edición bilingüe de 1982:
“Iniciado el período de descomposición del Régimen, asistimos al fenómeno de la politización de la poesía“. Es la llamada “poesía social”, denominación algo eufemística que envuelve todo el conjunto de textos contestatarios en verso más o menos libre, escritos para colaborar en la lucha por el derrocamiento de la situación reinante.
Este género literario está enteramente dominado por ese propósito, y por ello no pretende en el fondo -salvo excepciones- alcanzar cotas de elevación artística notable, limitándose a procurar, con los procedimientos de composición más elementales, mover el ánimo del lector para la lucha contra el orden establecido.
Pero si el rango estético de esta poesía no es generalmente apreciable, su éxito y difusión entre los jóvenes escritores fue grande. La poesía pasó a ser una herramienta de transformación política y, apoyada por los partidos que trabajaban contra el régimen, hizo impopular e invariable cualquier otra forma de lírica. Enmudecieron o se malograron, de este modo, las voces que no se unieron al coro de protesta general.”
A voz nova de Díaz Castro non pretendía erixirse en ferramenta de combate e iso “la aleja mucho de la canción panfletaria que sonaba entonces reiterativamente, en un ambiente refractario a toda introspección individual” [1]. Mais en modo algún podería considerarse unha mostra culturalista de escapismo, literatura allea á amarga realidade da Galicia. Bastaría para negar esa acusación un só poema, Penélope, retrato intemporal dun país en eterno vai e vén. O gran poema social da literatura galega, mais sen “vociferación, ni truculencia, ni vulgar retórica”.
Notas:
[1] Ricardo Carballo Calero, introdución á edición bilingüe de Nimbos.
Ningún comentario:
Publicar un comentario