En 1948 gaña un posto no Ministerio de Gobernación que motiva o seu traslado a Madrid. No seu primeiro destino fica ao servizo dun Coronel de Enxeñeiros que lle encarga traducións relacionadas con asuntos de seguridade nacional, un traballo que esixe a extrema discreción propia dun tempo convulso. En paralelo comeza a impartir clases de idiomas en diversas academias, unha segunda actividade que manterá por espacio de tres anos. En 1952 pasa ao Instituto de Cultura Hispánica, ao que seguirá vinculado até 1966 en que se incorpora coma Axudante de Primeira Clase no Centro del Frío -máis adiante, Instituto del Frío-, organismo do Centro Superior de Investigaciones Científicas que impulsara o Patronato Juan de la Cierva, orientado ao fomento do progreso tecnolóxico. No Instituto do Frío permanecerá até a súa xubilación, daquela xa con rango de Xefe do Departamento de Investigación. O seu traballo é en todos os casos a tradución técnica: manexa o inglés, alemán, francés, italiano, portugués, holandés, danés, sueco... O seu dominio das dúas primeiras linguas faino oficial en 1968, cando obtivo os diplomas correspondentes do Instituto de Idiomas da Facultade de Filosofía e Letras de Madrid. É tamén nesa altura cando se fixo membro da Asociación Profesional Española de Traductores e Intérpretes, un traballo que levaba desempeñando intensamente dúas décadas. E non só en labores oficiais, vinculadas á súa condición de funcionario do estado. Fóra da súa xornada laboral, en horas roubadas ao descanso e o lecer, desempeñou unha intensísima actividade coma tradutor literario. Para a Editorial Aguilar, xa nos cincuenta, participou xunto a outros tradutores en tres entregas da Biblioteca Premios Nobel con "Obras escogidas" do sueco Verner von Heidenstam (Premio Nobel de Literatura en 1916) e os daneses Henrik Pontoppidan (Premio Nobel en 1917) e Johannes Vilhelm Jensen (Premio Nobel en 1944), volumes os tres que superaban xenerosamente as mil páxinas. Despois chegarían as numerosas traducións do inglés ao español para o Selecciones del Reader's Digest, de Ian Fleming (o creador de James Bond) e James Hilton (o de Horizontes perdidos e Adeus, Mr Chips) á gran dama da intriga romántica Victoria Holt ou a popular autora de suspense Mary Higgings Clark. Alén diso, traducións dispersas de autores benqueridos coma Rainer Maria Rilke ou Chesterton, publicadas na revista Alba; e traballos non literarios de carácter técnico, entre os que destaca a documentación asociada ao XII Congreso Internacional do Frío celebrado en Madrid en 1967, que contou coa participación de dous mil asistentes de corenta países; e o glosario multilingüe do posterior Diccionario Internacional del Frío.
Traduce e escribe: Díaz Castro é un traballador da lingua. “Todo está baseado na importancia dun elemento capital que se chama lingua. As traducións non se poden facer sen coñecer a lingua do autor e a propia. A poesía non se pode facer sen dominar ben a propia lingua. E a lingua, máis dunha vez o teño dito, non só é vehículo de cultura, senón creadora de cultura”, díxolle a Xulio Xiz [1]. Aínda así, non cría posíbel -e así llo dixo a Alfonso Blanco- unha tradución perfecta, literal, para a poesía. Polo camiño pérdese algo, sempre, e hai que asumilo, mais sen falsear os textos: “A tradución é un xeito de recreación. É ciencia, pero tamén é unha arte. E dentro do xénero literario, a tradución da poesía é dificilísima, case imposible. A poesía ten algo de misterio e de símbolo e linguaxe propia” [2].
Madrid non é só cidade de traballo: é o seu fogar. O 10 de agosto de 1954 Xosé María casou con María Teresa Zubizarreta Bengoetxea, a “madriña de guerra” coa que se carteaba no trienio negro. Xa non eran novos: el tiña corenta anos, ela cumprira trinta e dous. A voda celebrouse no lugar da familia da noiva, Urretxu [3], onde tamén serían levados a nacer os tres fillos da parella, José María, Maite e Íñigo. Mais a residencia foi Madrid. Sacaba tempo das súas innumerábeis tarefas para pasear cos pequenos pola Casa de Campo e as beiras do río Manzanares, na procura de algo parecido á natureza que tanto marcara a súa infancia. Esas camiñadas eran tempo para a aprendizaxe e para o conto e, desa maneira, poñelos en contacto co seu país:
“Contáballes moitos contos e lendas, sobre todo de Galiza, e cantáballes nenias. Os contos e lendas ían sempre adobados cos nomes orixinais en galego da flora e da fauna que dominaba á perfección... era tal a unción que lle imprimía a aquela comunicación, que os nenos mesmo percibían o arrecendo e a cor das plantas: as pudias, as moreiras, a flor amarela da “manteca da lebre” que tiña nas súas raíces as “poutas do lobo”, cargadas de mel que comían o poeta e os seus veciños. Aprendeulles o proceso de elaboración do liño e ensináballes os nomes das estrelas. Todo aquilo apaixonaba a aqueles nenos que estaban a medrar na grande metrópole rodeados de asfalto e cemento. [4]”
Galicia non só estaba viva na memoria do pai, senón que tiña unha curiosa presenza física na propia casa familiar: moitos dos mobles foron feitos con madeira dos soutos dos Vilares, labrada por carpinteiros traídos expresamente dende a Terra Cha.
Entre unhas cousas e outras non quedaba moito tempo para a vida social, cara a cal o noso poeta non estaba particularmente predisposto. Aínda así, mantívose en contacto co núcleo duro da cultura galega na capital do estado: Uxío Novoneyra, Camilo Gonsar, Ben-Cho-Sey... E, dende a distancia, coidou a relación con Ramón Piñeiro, Francisco Fernández del Riego e Ricardo Carballo Calero, cos que gardaría sempre correspondencia. Tres intelectuais esenciais na cultura do país no século XX que aguilloaron ao dos Vilares para se erixir na figura das letras que é. Todo comeza coa admiración que despertan neles os poemas que esporadicamente van aparecendo na revista Alba. A curiosidade pola voz distinta que representa lévao a ser incluído na antoloxía de poesía galega contemporánea que preparou en 1955 Fernández del Riego para Galaxia. O entusiasmo deste non ten parada e axiña lle propón a Díaz Castro a publicación dun libro propio para a colección de poesía que abrira Uxío Novoneyra con Os Eidos. Nesa altura non é posíbel: o poeta, coa mestura de humildade e autoesixencia de sempre, considera que aínda non ten material abondo e coa calidade que desexa e que polas súas obrigas laborais e familiares non podería dedicarlle ao proxecto as horas e as forzas necesarias. Nin del Riego nin Piñeiro se darán por satisfeitos e durante anos seguirán empuxándoo na preparación dese libro soñado, que empeza a facerse real ao recibiren, xa en setembro de 1960, unha primeira versión mecanoscrita de Nimbos. Durante meses sucédense cambios e correccións e finalmente, en maio de 1961, a obra dáse por rematada.
Notas:
[1] Xulio Xiz, Homenaxe a X. M. Díaz Castro.
[2] Conversa en Faro de Vigo, recollida en As Nosas Raíces, 10.
[3] Daquela, Villareal de Urrechu. A denominación oficial, axustada á ortografía do euskera, foi adoptada en 1979. En Urretxu naceu o coñecido poeta e músico José María Iparraguirre, autor de Gernikako arbola (A árbore de Gernika).
[4] Alfonso Blanco, As nosas raíces, 10.
Ningún comentario:
Publicar un comentario