Orlando (Sally Potter, 1992)

Cando a cineasta Sally Potter empezou a darlle voltas á idea de levar ao cinema a novela Orlando de Virginia Woolf, vai xa para trinta anos, as respostas que recibiu non foron precisamente animosas. A película era unmakable, “imposíbel, demasiado cara e exenta de interese”, e o mellor que podía facer era abandonala canto antes. Ante consellos tan entusiastas a directora londiniense optou por aparcar o proxecto sen desbotalo por completo, e foi finalmente en 1988 cando comezou a escrita do guión e a busca de financiamento: valentía e empuxe non son virtudes que lle falten a unha muller que co andar do tempo mesmo se atreveu a rodar un filme con diálogos en pentámetro iámbico, o singular Yes.

Tiña claro que debía escapar da rancia tradición do heritage cinema, aqueles filmes-museo cuxo obxectivo principal parecía ser a exhibición da verde campiña e os grandes palacios, luxo escapista amparado case sempre en nobres textos literarios. A aposta sería outra: un exquisito tratamento visual, que remite ocasionalmente ao seu contemporáneo Peter Greenaway —sensación reforzada polo feito de contar na dirección de arte con Ben van Os e Jan Roelfs, responsábeis de The Cook, the Thief, His Wife and Her Lover (1989) e Prospero’s Books—, e unha ecléctica banda sonora na que loce o falsetto de Jimmy Sommerville. Facer Orlando esixía asumir riscos e rachar convencións narrativas, as mesmas que lle permiten ao personaxe principal moverse por catro séculos e cambiar de xénero con insólita naturalidade. “A mesma persoa. Ningunha diferenza en absoluto... tan só un sexo distinto”, di mentres contempla no espello o seu corpo feminino espido. Corenta minutos atrás Orlando era o protexido de Isabel I —encarnada por Quentin Crisp, “a verdadeira raíña de Inglaterra”, en palabras de Sally Potter—, quen o agasalla cunha casa señorial coa condición de que “non se consuma, non murche, non envelleza”. Ninguén mellor para cumprir ese mandato que Tilda Swinton, descuberta para o cinema na sensacional Caravaggio por Derek Jarman, quen lle confiaría logo o papel decisivo de Isabella en Edward II, co que gañou a Copa Volpi na Mostra de Venecia. Só unha actriz co seu dominio da escena e fascinante presenza en pantalla pode representar momentos diferentes da historia sen parecer disfrazada, só alguén coa súa versatilidade e talento pode caer ao chan e dicir iso de “Natureza, natureza, son a túa noiva... tómame” sen que resulte ridículo.

Martin Pawley. Texto escrito para a ficha (PDF, 254KB) do filme no ciclo de cine transxénero do CGAC, do 27 de febreiro ao 3 de abril.