Nestes tempos de crise que afectan duramente ao sector audiovisual, o modelo dominante foi cuestionado. Segundo Manolo González, “do mesmo xeito que no fin da era secundaria os dinosauros morren pero sobreviven os pequenos mamíferos. Asistimos a un proceso inevitable que nos libera do patrón hexemónico clásico e obriga o autor a filmar de acordo aos medios de que dispón”. Contra todas as probabilidades, estes “pequenos mamíferos” souberon impoñerse na vangarda da escena internacional: Oliver Laxe con Todos vós sodes capitáns na Quinzaine des réalisateurs (2010), Xurxo Chirro con Vikingland en Marsella (2011), Eloy Enciso con Arraianos en Locarno (2012), Xacio Baño con Anacos en Clermont-Ferrand e Otto Roca con Piedad en Montevideo no ano presente, Lois Patiño con Costa da Morte o mes pasado en Locarno (cf. Cahiers nº 692). Todos estes filmes están movendo as fronteiras demasiado ríxidas entre documental e ficción e neles atopamos os temas da memoria e da identidade, temas por excelencia da contemporaneidade pero marcados por unha paisaxe, unha historia e unha linguaxe singular. En Piedad, Otto Roca acompaña unha vella coa enfermidade de Alzheimer que debe deixar a súa aldea natal para ir vivir cun dos seus fillos á cidade. Estas formas de desenraizamento que son o exilio e a enfermidade provocan a crise dunha memoria efémera na que non podemos distinguir a veracidade da fantasía. En Arraianos, nome dado as persoas que viven nos dous lados da fronteira hispano-portuguesa, Eloy Enciso filma as últimas figuras dunha xeración ancorada no medio rural facéndoas interpretar de maneira moi straubiana unha peza de teatro galego escrita durante o franquismo.
Este desprazamento dende o documental á ficción, este cambio de estado das persoas filmadas atópanse en Vikingland, outro filme que, ante o borrado dos vestixios do pasado, apodérase deles para facelos perdurar na memoria. Do material VHS gravado por un mariñeiro durante unha travesía ata o mar do Norte, Xurxo Chirro extrae unha formidable odisea, volvendo ás orixes da idiosincrasia galega así como ás do cinema. Dedicadas inicialmente a súa noiva que ficou en terra para mostrarlle as condicións de vida no barco, as filmacións deste mariñeiro transfórmanse conforme avanza o filme nunha historia de amor entre el e a súa cámara e fainos asistir ao nacemento dun cineasta. Esta cámara que non é máis que un pasatempo ao principio vai converterse nunha verdadeira obsesión e os iniciais balbucidos do seu uso van a deixar paso a unha auto-posta en escena elaborada.
Logrando captar a maxia dos inicios do cinema, recuperando a súa inocencia perdida, Vikingland emerxe como unha película emblemática deste novo cinema galego que se fai á marxe da industria española (e polo tanto necesariamente de Madrid) e que retorna aos anos 70 cando xurdiran a videocreación e o cinema de guerrilla. Un cinema auto-producido no seu conxunto e difundido en circuítos alternativos (festivais, museos de arte contemporánea, cinematecas, Internet). Un cinema de “francotiradores do audiovisual que, sen ningunha axuda, levan a cabo os seus proxectos” como o describe Xurxo Chirro. Xa en 2008, Oliver Laxe puxo as cartas boca arriba: “Quen sinta a necesidade de facer películas é capaz de facelas. Se non as fai, é porque non ten necesidade de facelas. Non hai porqué buscar escusas”.
Nicolas Azalbert. Agradecementos a Beli Martínez e Sara García Villanueva. Tradución: Aguinaldo Fructuoso.
Ningún comentario:
Publicar un comentario