Dez filmes para o 2010

Vikingland

Quedades avisados: 2010 traerá a mellor colleita da historia do audiovisual galego. Moitos dos nosos máis interesantes cineastas (esquezamos dunha vez a etiqueta de "emerxentes": non "serán", xa "son") presentarán traballos ao longo do ano que vén. Aquí vos deixamos unha listaxe inicial de dez obras (por orde alfabética) que agardamos con expectación e que nos han proporcionar, aquí e acolá, inmensas alegrías:

Arraianos, de Eloy Enciso. Filme co-escrito e producido por José Manuel Sande que explora con espírito straubiano o territorio fronteirizo do Couto Mixto a partir dun texto de Jenaro Marinhas del Valle. [MP]

Canedo, de Vicente Vázquez e Usue Arrieta (QQ). Celebración da identidade intelixente, gozosa e afastada de tópicos que nace como unha sofisticada performance artística de regreso ás orixes e remata cunha verbena a ritmo de Hidrogenesse. A maior sorpresa de 2010. [MP]

Dous fragmentos / Eva, de Ángel Santos. Paseos, encontros e despedidas na Compostela actual nunha historia de (des)amor creada polo máis francés dos cineastas galegos. No reparto, Fernando Tielve, un fenómeno. [MP]

Entre linguas, de Eduardo Sánchez Maragoto, Juan Varela Aveledo e Vanesa Villaverde. Filme colectivo que aprofunda en cuestión filolóxicas cun atinado carácter científico mais sen renunciar a formas documentais máis ambiciosas con influencias da Pompeu Fabra. [XG]

Fatum, de Pablo Millán. Síntese dun proxecto máis complexo no que Millán mestura estilos de animación para analizar os medos da humanidade. [XG]

Gato encerrado, de Peque Varela. Animación de recortes que fabula coa idea das moitas vidas que ten un gato para debullar, con extraordinaria clarividencia, a sociedade contemporánea. [XG]

Manuscritos Pompeianos, de Marcos Nine. Curtametraxe que reúne infinidade de pintadas e graffitis en lugares públicos para facer con eles un estudo da expresión urbana en diferentes países do mundo cun impecábel traballo de posprodución. [MP]

Territorios, de Lara Bacelo. Diario filmado que serve de catarse persoal para a directora, que amosa os seus sentimentos entrecruzados nunha poliédrica reflexión sobre a realidade que a rodea. [XG]

Todos vós sodes capitáns, de Oliver Laxe. Artefacto que transcende e esgaza as barreiras entre a ficción e documental para redefinir con inusitado acerto a verdade cinematográfica. Unha das obras capitais de 2010. [MP]

Vikingland, de Xurxo Chirro. Traballo monumental de apropiación de material alleo que establece unha curiosa transposición do Moby Dick de Herman Melville combinando a épica, a análise da emigración e a reflexión metalingüística. [MP]

P.D. Esta é unha listaxe non exhaustiva; agardamos ansiosamente quedarnos curtos e rectificala dentro duns meses engadindo outros títulos.

Xurxo González [XG] e Martin Pawley [MP]

Nota: este sábado en Xornal de Galicia, artigo sobre o audiovisual galego que veremos en 2010

Dez anos coa Lei na man

En novembro o Fórum da Academia do 2009 falou sobre As regras do xogo, entre elas a necesidade de cambiar a Lei do Audiovisual de Galicia (Lei 6/1999). Malia a variedade dos convidados (profesionais e políticos) non houbo ninguén que fixera unha análise polo miúdo do devandito texto legal. Imos pois a facer esa escura mais necesaria labor.

No preámbulo da orde faise referencia á supeditación a leis doutras administracións; algunhas delas permanecen inmaculadas mais hai outras que sufriron evolución, como as europeas, ás que é preciso axustarse. Así é que no tema das axudas á produción Galicia adaptouse a normativa europea en 2008, cousa que non fixo o estado español, e que é unha das causas polo que anda a abanear o ICAA. No mesmo prólogo fálase de tres organismos: o Consorcio, o Consello Asesor de Telecomunicacións e da Comisión do Usuario, unhas entidades que nalgún caso nin naceron e noutros amosaron certa inoperancia á hora de desenvolver os seus cometidos.

No Artigo 1º fálase do obxecto da lei, cunha serie de definicións que se ve a primeira vista que ficaron obsoletas ao non nomear os contidos interactivos, a TDT, internet… Malia estas carencias no futuro habería que procurar redactar textos que intentasen atallar o que aínda está por vir xa que este tipo de regramentacións sempre irá ao rebufo dos trepidantes avances tecnolóxicos que sacoden ao sector.

No Artigo 2º acóutase o ámbito de aplicación ao territorio galego, mais estamos dentro da deriva da globalización e non habería que limitar a súa actuación a Galicia, xa que pode haber producións que se desenvolvan fóra dela. No Artigo 3º dise que o exercicio de competencias correspóndelle ao Consello da Xunta de Galicia, unha dependencia que explica que cada cambio de goberno cause unha galerna no sector xa que entre os seus cometidos están a definición da política, execución de programas e accións, elaboración de ornamentos, elaboración de proxectos e control da lei. Isto supón eliminar do panorama galego un certo parámetro que precisa con desesperación: a continuidade.

Dentro dos principios xerais da actividade que veñen detallados no Artigo 4º hai que facer referencia á normalización da lingua galega, que a pesar dos esforzos dos últimos anos deixa moito que desexar tanto no que atinxe á produción como á exhibición. Tamén é salientábel a intención de favorecer a presenza da muller nos distintos roles de traballo do sector. Dentro da liñas fundamentais de acción institucional que reflicte o Artigo 6º, o punto 1.a fala de coordinación entre os diferentes departamentos da Xunta de Galicia e organismos dependentes. Este é outro punto de déficit flagrante durante a década, se ben si se cumpliu co apoio a animación tal como indica o punto 6.

O Artigo 7º tamén é polémico a máis non poder porque fai referencia a outra orde que tamén precisa ser adecuada aos novos tempos: a Lei da Radio e Televisión de Galicia (Lei 10/1988). O papel da CRTVG no medio audiovisual ten que regularse de xeito que resalte a sintonía coa produción audiovisual.

No Artigo 8º tamén urxen certas actualizacións: os criterios culturais veñen marcados pola UE, cómpre innovar na aplicación didáctica do audiovisual intentando adiantarse aos hábitos da mocidade, os maiores consumidores de audiovisual (Audiovisual nas aulas?, Curtas na rede?); a consolidación de baremos de participación de profesionais galegos nas convocatorias de axudas; consulta coas asociacións de profesionais implicados; definir a causística da coprodución; promover actividades de investigación e conservación do patrimonio audiovisual (Memoria do século XX); buscar alternativas aos circuitos de exhibición tradicionais (Cinemas Dixitais?) e afondar nas relacións con Portugal tal como indica o último punto.

O Artigo 9º da lei insiste en definir o Consorcio Audiovisual de Galicia, unha institución que non viu cumplidas as expectativas coas que foi creado, argumentación que tamén valería para o Consello Asesor das Telecomunicacións e do Audiovisual de Galicia que protagoniza o Artigo 13º. Mentres, o Artigo 10º dedicado á promoción e a difusión parece que está a falar de proxectos de contrastada valía (Cinemas Dixitais? Flocos.tv?) mais queda orfo no tocante á conflictiva política de festivais. No Artigo 11º fala das axudas aos cinemas rurais, unha convocatoria erradicada pola deriva apocalíptica do sector. Por último, nas disposicións adicionais o texto volve referirse a uns textos legais que tamén son suceptíbeis de ser reformados (UE, TVG e CGAI).

En resumo, a Lei do Audiovisual de Galicia naceu con unanimidade política mais con poucos anos de vida, xa que a maior parte do seu contido non ten hoxe vixencia ou, incluso, non se chegou a aplicar. É dicir, o audiovisual galego é un edificio que foi gañando andares partindo dun solar con signos de inestabilidade.

Xurxo González

101 Actos de Primavera!

Outro 11 de decembro, outro aniversario de Manoel de Oliveira e desta volta xa van 101. Facémonos eco da efeméride para render merecida homenaxe ao cineasta portugués e con ela darmos o sinal de saída a este espazo en Internet que pretende ser un lugar de reunión das voces do audiovisual galego e un punto de apoio para a produción propia, coa vontade de promovela e difundila sen renunciar a un espírito crítico.

Ante as máis que posíbeis acusacións de localismo queremos, desde o principio, fixar referentes que sexan de utilidade para o desenvolvemento da creación galega. Por iso como primeira nova facémonos eco dos 101 anos que hoxe fai Manoel de Oliveira. A sona mediática acadada pola súa inusual lonxevidade non sempre favorece un achegamento correcto á súa obra. O cineasta portugués estrea este mes en España a longametraxe Singularidades de Uma Rapariga Loura case coincidindo coa celebración da súa data de nacemento. Nós non imos ser menos. Damos aquí inicio a unha xeira “beta", o que poderíamos chamar "acto de outono”, coa intención expresa de coincidirmos no tempo con tan importante acontecemento. Tralo outono virá o inverno e será despois deste cando cobre a súa forma definitiva o noso Acto de Primavera.

Adoita haber discusións á hora de poñerlle nome a un proxecto, mais non foi o caso: houbo total acordo para denominar a páxina co título do filme que en 1963 marcou un antes e un despois na carreira de Manoel de Oliveira. Xa haberá tempo de facer análises polo miudo, mais a escolla vén dada pola radical modernidade dunha fita que aínda agora deixa vellos a moitos cineastas contemporáneos. Si podemos adiantar algúns aspectos do filme que nutrirán os debates desta páxina: a fronteira entre o documental e a ficción, a maneira de poñer en imaxes a literatura, a natureza da representación, a violentación dos xéneros, a apropiación do proceso de produción, o feito cinematográfico como esparexedor de significados, o respecto da tradición mirada a través dun prisma moderno, o destaque do local adheríndoo a contextos mundiais e, sobre todo, a grande ensinanza do mestre Oliveira: a súa paixón polo cinema. Aínda hoxe lembro o a rodaxe de Palavra e Utopía (2000) en Coimbra ou a súa escalada pola Porta dos Carros en Santiago de Compostela na que demostraba unha vitalidade insultante.

Comeza, pois, unha nova travesía polo audiovisual galego na que haberá oportunidade para pensar a imaxe e os métodos cos que materializala afastándonos de vitimismos e eternos fracasos. Partimos da festividade do 11 de decembro para buscar unha luz que ilumine o noso camiño, coma o faro que abre e pecha Douro, Faina Fluvial. Porque nunca está de máis destacar as excelencias creativas dun cineasta capital na Historia do Cinema, e porque grazas a súa perseverancia solventou todo tipo de problemas que se cernen sobre a práctica cinematográfica: a ausencia de subvencións, a falta de apoio da industria, a soidade do creador, a innovación formal, a singularización conceptual, a crítica adversa…

Desde 1929 Oliveira fixo cinema superando unha morea de atrancos que non puideron arredalo de construír un legado cinematográfico de medio cento de filmes. Na actualidade está a preparar a súa próxima longametraxe, O Estranho Caso de Angélica, coa que reactualiza un guión escrito nos anos 50 que nunca tivo ocasión de materializar. Nós, ao igual que Oliveira, cremos na constancia e cremos na vontade creativa sobre calquera cousa. Isto aprendéunolo un cineasta nado no Porto que morou na Galiza na súa adolescencia, e que por iso mesmo podemos facer noso para convertilo nun modelo a seguir na actualidade.

Esta posta en valor da obra de Manoel de Oliveira é a primeira pedra sobre a cal colocaremos máis adiante moitas outras, diferentes en cor, tamaño e procedencia, para intentar aportar algo de racionalidade na práctica cinematográfica galega e introducir nela os grandes debates que fan abanear o panorama internacional.

Xurxo González