Pablo Guerrero, na lembranza

por Miguel Castelo

Pablo Guerrero. Imaxe: Shibui, CC BY-SA 3.0 [Wikipedia]

Hai persoas que, non sendo da familia ou amigas e nin sequera facendo parte da veciñanza, ao morrer deixan un notable baleiro na vida dos demáis. A desaparición de Bergman (tanto Ingmar como Ingrid), Romy Schneider, Luis G. Berlanga, Julio Anguita, Juana Ginzo, Leonard Cohen, Jean-Paul Belmondo, Javier Krahe, José Antonio Labordeta..., entre outras que agora non me veñen á memoria, conmoveume dun modo especial. Fica en min a sensación de as ter coñecido a todas. Todas, dalgunha maneira nos acompañaron na vida, proporcionaron gozosos instantes á nosa existencia. Por medio da súa obra artística, do seu comportamento ético, do seu estar na vida foron -continúan a ser- exemplos, modelos de coherencia dignos de admiración. Coa morte de Pablo Guerrero non foi diferente. A noticia chegou a min con certo retardo. Foi Javier Pérez Andújar, o pasado sábado na súa sempre espléndida columna radiofónica do "A vivir...", que na SER dirixe e conduce Javier del Pino, quen fixo referencia ao seu recente falecemento. Nese momento comezaron a cruzar a miña mente as imaxes que nalgún momento me uniron a apacible figura do cantor extremeño. Era a primeira hora dunha cálida tarde madrileña, moi posiblemente no mes de maio, cando se achegan as datas dos exames e a temperatura convida a calquera cousa que non sexa estudar, cando precisamente facelo é máis necesario. Na fin de semana, Blanca Silva, boa amiga coruñesa que tamén estudaba en Madrid, convidárame a xantar na súa casa, nun dos extremos do Barrio del Pilar, non lonxe da Vaguada. Colaboraba ela nas actividades que en materia de cultura se organizaban na parroquia (hoxe isto pode resultar extraño pero daquela a oposición á ditadura estaba tamén en certos sectores da Igrexa) e unha desas actividades era o recital, así se dicía (a palabra concerto só se usaba referida á música clásica), que aquela tarde ía dar Pablo Guerrero. O xeneroso convite da amiga, incluía a asistencia a tal actuación, polo que eu levara conmigo o meu magnetófono de casete coa idea de lle facer unha entrevista ao representante da canción extremeña. Daquela na Península Ibérica, seguindo o ronsel da chamada chanson française, que deu nome ao que se había chamar "canción de autor", naceran movementos musicais que con grande empeño e maior ou menor fortuna se ocupaban tamén de trascender a música de consumo para se centrar de forma diversa, entre elas a satírica, en composicións que facían referencia de modo serio aos asuntos da condición humana, en máis dun caso condicionados polo réxime político imperante. Estaban a canción vasca, a catalana, a galega, a castellana, a andaluza, a asturiana, a extremeña..., as comunidades que tempo despois, coa desaparición oficial da ditadura franquista, recibirían o nome de "nacionalidades". Da outra banda da raia, chegaban tamén os ecos da canção portuguesa, poderosa e estimulante.

Pablo Guerrero no Olimpia de París, anos 70.

Podía ser o cabo do curso 1972-73 ou 73-74. Todo estaba previsto, e nada preparado. Así que Blanca, alguén máis e máis eu, pensando que, con aquela tarde, o exterior era o espazo ideal para a actuación, comezamos a sacar da igrexa todas as cadeiras posibles e fúmolas situando na praza que daba á entrada do templo. Nesta tarefa andabamos cando apareceu o cantante e, logo dun "¡Hola!", como se nos coñecesemos de toda a vida, se sumou coa mesma naturalidade ao trasego e colocación dos asentos. Entre o parolar cordial propio da situación, conviñemos xa a gravación da conversa posterior para antes de el cantar, e todo correu nun feliz estado de harmonía e complicidade hoxe impensable. Como non ter un rabuñazo de tristura e un notable sentimento de perda ao saber da morte dun ser tan especial. Como non se encher de emoción ao acudir ao meu presente os versos e a música de "A cántaros" (Tú y yo, muchacha, estamos hechos de nubes Pero ¿quién nos ata? Pero ¿quién nos ata?. Dame la mano y vamos a sentarnos bajo cualquier estatua. Bajo cualquier estatua. Que es tiempo de vivir y de soñar y de creer. Que tiene que llover. Que tiene que llover. Que tiene que llover. Que tiene que llover a cántaros...).

Como non recuperar nun instante o seu nunca esquecido talante de persoa amable e bondadosa, a súa imaxe característica de cabelo lacio, tupida barba e naris aguileño... O son poderoso da súa grave e ben timbrada voz... Hoxe, a banalidade na chamada canción lixeira, letra e música, ocupa un espazo grande de máis. Mágoa que todo se axite ao ritmo da moda. Se cadra sempre foi así. Non sendo precisamente de agora, o dito de "maus tempos para a lírica" resulta hoxe máis vixente do que nunca.

Lástima que a mocidade de hoxe non coñeza "Y los demás se fueron", "Dulce muchacha triste", "Porque amamos el fuego", "El hombre que vendió el desierto", "Toda la vida es ahora", "Pepe Rodríguez, el de la barba en flor"; "A tapar la calle", "Luz de tierra", "Extremadura" e tantos outros títulos saídos do talento creador deste pacense, no que arte e vida foron un todo. Compositor infatigable, Pablo Guerrero deixa unha obra de máis de vinte discos de duracións diversas, algúns deles gravados en directo, así como cáseque outros tantos libros de poemas e literatura infantil. Obxecto de numerosos recoñecementos, entre eles no 2021 o da Medalla de Oro al Mérito en las Bellas Artes, que outorga o Ministerio de Cultura, faleceu en Madrid o 30 do pasado setembro, aos 78 anos. Moitas grazas Pablo Guerrero por tan fecundo e fermoso legado. Foi unha sorte e un privilexio partillar un anaco daquela inesquecible tarde contigo.