Tránsito de Venus

Na madrugada do mércores 6 de xuño poderemos seguir as retransmisións do tránsito de Venus, o paso do planeta por diante do disco solar, un fenómeno que non se volverá repetir até o 11 de decembro de 2117. Dende Galicia non será visíbel o encontro aparente de Venus e o Sol, que vén sendo unha eclipse en pequeniño, mais si puidemos gozar o do 8 de xuño de 2004. Uns días antes contara no meu vello blog a curiosa historia de Le Gentil, que hoxe paga a pena recuperar:

Tránsito e infortunio

O excelente artigo de Nieves Gordón e Marcos Pérez sobre o tránsito de Venus que publica a revista Quo (xuño de 2004) ponnos sobre a pista do científico francés Guillaume Joseph Hyacinthe Jean Baptiste Le Gentil e os seus infrutuosos intentos de observar tal fenómeno astronómico. Le Gentil saíu do seu país cara a India en marzo de 1760, adiantándose ao tránsito en máis dun ano para poder preparar con máxima precisión e detenimento a súa observación. Infelizmente os franceses e os británicos andaban por esas datas metidos de cheo na Guerra dos Sete Anos, coa India como bocado colonial especialmente apetecíbel, e Le Gentil nin sequera puido desembarcar. Estaba a punto de facelo en Pondicherry cando esa cidade foi tomada polos ingleses, de xeito que non lle quedou outra que escapar correndo con destino a Illa Mauricio.

O tránsito de Venus do 6 de xuño de 1761 colleulle, por suposto, en metade do océano. Aínda que si puido observalo, nesas condicions era imposíbel tomar as medidas que axudarían a precisar, por paralaxe, a distancia da Terra ao Sol. O seguinte tránsito sucedería oito anos máis tarde, así que aproveitando que xa estaba alí e asumindo que non ía ser cousa fácil surcar os mares entre barcos lanzándose canonazos optou por ficar en Illa Mauricio. Utilizándoa como campamento-base botouse a explorar ben toda a zona para estudar a súa cultura e, supoño, confraternizar cos seus poboadores. Así pasou algún tempo, mais axiña decidiu que as Filipinas eran un mellor destino e alá foi, para acabar descubrindo que o gobernador español deses territorios non estaba polo labor de deixar entrar estranxeiros con aparatos sospeitosos. Foi niso que a guerra rematou e Pondicherry volvía estar en mans francesas: por fin todo parecía marchar ben. Contaba co apoio das autoridades locais e puido preparar un completo observatorio. A partir das súas observacións astronómicas calculou con exactitude os datos que precisaba, como a latitude e a lonxitude. Chegou perfectamente preparado para o gran día, o 3 de xuño de 1769. E aí foi cando todo se torceu. O ceo, que pola mañá estaba despexado e luminoso, foi enchéndose de nubes ao longo da xornada, até cubrirse por completo poucas horas antes do tránsito, e só ao rematar empezaron a abrirse claros. O home que levaba case dez anos entregado ao encontro de Venus e o Sol vía por segunda vez como todos os seus esforzos acabaran por ser inútiles, só que agora sabía que non ía ter máis oportunidades: para o seguinte tránsito habería que esperar até o 1874. Le Gentil ficou tan desolado que nin sequera foi quen de redactar o informe que debía enviar á Academia de Ciencias.

Antes de emprender regreso á Francia Le Gentil enfermou de disentería e estivo a piques de morrer. Logo virían os ataques dos corsarios e as tormentas espeluznantes que convertiron a viaxe de volta nunha experiencia terríbel, pero o máis insólito agardáballe aínda na súa propia casa. Nin unha soa das cartas que mandara chegou ao seu destino, co cal os seus familiares e os compañeiros da Academia Francesa dérono por morto. As autoridades expediran o certificado de defunción, o seu asento na Academia fora ocupado por outro científico e todos os seus bens foron repartidos entre os seus supostos herdeiros. O único que lle quedaba a Le Gentil era a súa identidade.

A historia, porén, ten un final feliz: acabou casando cunha dama adiñeirada e obtivo un novo posto na Academia. Quero pensar que dende ese momento Le Gentil viviría feliz, coa certeza de que xa nada do que lle puidera pasar podería collelo por sorpresa.

Actualización: Le Gentil inspirou hai uns poucos anos unha ópera, que reempraza a súa novelesca vida polo sacrificio romántico en favor da ciencia.