A volta de Bond, James Bond

por Miguel Castelo

A TV, animal voraz, incesante deglutidor de imaxes e sons de diversa caste e procedencia, vén de recuperar a figura de Bond, James Bond, superaxente secreto 007. Se cadra foi coa primeira das adaptacións (non entra nesta conta unha de de 1954 sobre Casino Royale de 48´para televisións) das novelas de Ian Fleming, Dr. No (1962), cando o prefixo “super” comezou timidamente a desprazar ao “hiper”, hoxe só, coitado, na boca e na pluma dos resistentes. E foi con James Bond, icona dunha longa ringleira xeracional de amadores do cine de aventuras, cando por primeira vez a industria cinematográfica concede o estatuto de adultez a este xénero que até ese momento vivía non sen éxito e moita vertixe tan só mergullado nas constantes da intriga, as confrontacións violentas e o triunfo dos bos sobre os malos. E así, o “chico” da película ao tempo que seguía tomando celéricas decisións, dando puñadas a destra e sinistra, guiando coches como Fangio (Alonso, Sainz ou Schumacher, para as xeracións máis novas), acertando coa pistola entre cella e cella do inimigo... para desfacer agravios varios e poñer as cousas no seu sitio, comezou a facer uso da ironía, a vestir con elegancia requintada e a deixar nas súas andainas un ronsel de masculinidade irresistible, concitadora do desexo unánime de canta señora, loira ou morena, encontraba ao seu acelerado paso camiño dalgunha misión imposible. Con todas elas, antes ou despois, cumpría satisfatoriamente nun circunstancial matrimonio de quita e pon. Con todas, agás con Moneypenny, a rendida secretaria, a cambio de se profesar unha fidelidade de asimétrica correspondencia. Unha compensación que, nunha sorte de inversión de termos, recorda vagamente as promesas de Penélope aos seus pretendentes ante a alongada ausencia de Ulises. Bond non lle pecha nunca a porta e renova en cada inevitable e fuxidío encontro a súa lealdade amorosa á entregada secretaria, quen nas súas breves aparicións se reafirma na idea de seguir desexando o que non tivo e afianzada no que non ten. Non deixa de haber certa ironía en cada unha destas escenas, como a hai en momentos diversos das sucesivas entregas. Así o percibimos canda as súas estreas o público daquel tempo. Como de seguro o fará o que agora descobre a figura do primixénio 007. Un prototipo masculino e un xénero cinematográfico merecentes dalgunha que outra nova consideración.

Un gentleman capaz de calquera cousa

Co personaxe de James Bond chegaba ao cine de aventuras un certo aire de madurez ou, por dicilo doutro modo, o xénero comezaba a ser tamén para “mayores con reparos” (”3 R”, segundo as Instrucciones y Normas para la Censura Moral de Espectáculos). Os guionistas, absolutos demiurgos das historias, fieis ao díto bíblico “Non é bo que o home estea só”, non contentes con lle poñer unha muller na súa vida, póñenlle varias de cada vez. Dunha tacada botábase abaixo a tradición monogámica da alongada tensión sexual e o bico final do “... e foron felices” para a substituír pola celebración de partidas de golf na moqueta dos cuartos de hotel e, aquí e acolá, promover a liberación profusa e indiscriminada de endorfinas. Un paso de xigante no tocante á moral cinematográfica no que, na procura dun plus de morbo, non se desbotaba o elemento inimigo, sempre de moi bo ver. Un rustrido narrativo que captaba para o xénero a un público arelante de que o chico da película saíse vitorioso tamén máis alá do corpo a corpo cos sucesivos mazacotes musculados que se lle ían poñendo por diante. Así e todo, a transgresión deixaba un recuncho de tenrura no corazón de pedernal do arriscado axente ao servizo da súa maxestade británica, na primeira andaina unha miga ocupado por Honey Rider -memorable aparición de Ursula Andress-Afrodita de entre as augas- e na segunda por Tatiana Románova-Daniela Bianchi etc. Moitas outras intérpretes conseguiron o privilexio da cobizada divisa de “chica Bond” -Eunice Gayson, Zena Marshall, Aliza Gur, Martine Beswick, Honor Blackman, Sidney Eaton, Claudine Auger, Luciana Paluzzi, Molly Peters, Karin Dor, Akiko Wakabayashi, Mie Hama, Lana Wood, Jill St. John, Trina Parks-, pero non todas permanecen na memoria do público daqueles anos.

Como bo cidadán do UK, Bond é sobre o papel un gentleman, un cabaleiro ben parecido, pulcramente barbeado, peiteado e traxeado, de boas maneiras, asisada linguaxe e irónico sentido do humor. Con estes dotes, non era un desatino pensar en Cary Grant para lle dar carne mortal (un falar porque os heroes nunca morren, malia que o parecese xa de entrada -primeira chiscadela de ironía- na súa andaina inicial). Pero se cadra os produtores non viron no actor británico a necesaria outra cara da moeda, a potencial rudeza capaz de emerxer no instante menos esperado, e consideraron que cincuenta e oito anos eran moitos para tan dinámico personaxe. Dunha ou outra maneira, a escolla do escocés Sean Connery, vinte e seis anos máis novo e cinematográficamente menos “gastado”, foi un acerto e desde o primeiro momento asumida con estusiasmo polo público, que desde ese instante ficaba á espera de se volver encontrar na escuridade das salas coas aventuras do personaxe.

E xa nada foi igual

Dentro dos esquemas do cinema industrial -había tamén outro cine USA aquí descoñecido- as aventuras de James Bond estaban moi coidadas. Creativos créditos acompañados de composicións musicais e voces de notable nivel, equilibrados repartos actorais, sucesivas e agardadas aparicións das novas compañeiras de viaxe do heroe, ben tracexadas tramas, situacións inesperadas, celebradas sorpresas, escenarios de exotismo diverso, logrados efectos especiais, acción incesante por detrás e por diante etc. estaban asegurados/as en cada nova entrega. Estourada a primeira bomba (1 millón de dólares de custo, 6 de recadación), os produtores (Harry Saltzman, Albert R. Broccoli e o propio Terence Young) non se podían durmir nas pallas e consagráronse á práctica do pinchecarneiro aínda máis dificil. E, en correspondencia, os ingresos foron medrando exponencialmente.

Mais nada é inocente. E menos no cine. Tanto éxito e a vertixinosa acción destas historias non impiden ver que na súa cerna se agachan discursos ideolóxicos de, polo dicir con suavidade, dubidosa fasquía moral. Foron uns cantos os espectadores aos que non se lles ocultou que, ademais dunha evidente apoloxía da violencia, nos fotogramas destes filmes aniñan non poucas doses de misoxinia, homofobia e machismo. Peor foi para os espectadores que non o souberon ver. E todo, por se fose pouco, co pano de fondo da actualidade do momento: a Guerra Fría. Certo que non foron poucas as producións cinematográficas que desenvolveron as súas historias dentro do marco da loita pola conformación dos bloques de poder, pero as do noso amigo Bond fixérono con aplicado interese. Dise que o derradeiro filme que viu John Fitzgerald Kennedy foi Dr. No e que lle gustou moito. A outros como Francisco Franco e ao propio Harold Wilson deulles tempo a ver máis. E todos debían estar moi conformes co substancioso e nutritivo substrato das súas imaxes, visuais e sonoras. Incluido o noso “generalísimo” que, malia non se meter en política, era moi cinéfilo.

E foi até 1971 que, para gozo do público, 007 conservou a súa identidade física. Atrás ficaban Agente 007 contra el Dr. No, Desde Rusía con amor, James Bond contra Goldfinger, Operación Trueno, Solo se vive dos veces e Diamantes para la eternidad. A partir de aquí, Connery fartouse do personaxe e dise que se negou a continuar pedindo unha cantidade astronómica sabendo que non lla ían dar. E outros intérpretes viñeron a ocupar o seu estigmatizado lugar. Certo que en 1983 volvérono convencer a aceptou participar en Nunca digas nunca jamás, significativo título que ironiza sobre a súa rotunda negativa de doce anos antes, onde compartía créditos nada menos que con Max von Sydow, Klaus Maria Brandauer, Bárbara Carrera e Kim Bassinger. Pero os habituais produtores (Harry Saltzman, Albert R. Broccoli), guionistas (Richard Maibaum, Johanna Harwood, Berkely Mather), músico (John Barry), montador (Peter Hunt) e realizadores (Terence Young, Guy Hamilton) xa comezaran tamén a abandonar a escena. E, como acontece no vello chiste, logo da desaparición do grande actor escocés xa nada foi igual: no silencio dunha sala de espera déixase sentir un son claramente identificable e un dos que agardan comeza a remexer unha e outra vez o cu no asento á procura de ruidiños que disimulen o ruído anterior. Por fin, outro dos presentes se dirixe a el: Déixeo, non insista. Como o primeiro, ningún. Pois iso: como o primeiro, ningún.