Unha filmoteca é, en primeira instancia, segundo o dicionario da RAE, “un lugar donde se conservan filmes para su estudio y exhibición”. Pero, co pasar dos anos, a voz “filmoteca”, sen perder o sentido enunciado, foise enchendo de novos significados, ao tempo que estes organismos asumían novas funcións. Hoxe a xeneralidade das filmotecas teñen carácter público: fan parte da urdimenta cultural do país onde están, fináncianse con diñeiros estatais, autonómicos, municipais, etc. e cumpren múltiples funcións.
O CGAI, Centro Galego de Artes da Imaxe, é unha filmoteca. A Filmoteca de Galicia. Un centro público, creado segundo decreto en 1989, e inaugurado en marzo de 1991 baixo a tutela da Consellería de Cultura e Xuventude. En 2005 pasa a depender da de Presidencia, situación que se alonga até o 2014, ano a partir do que volve a Cultura, comezando a formar parte -xunto co Centro Dramático Galego, CDG, e o Centro Coreográfico Galego, CCG- da Axencia Galega das Industrias Culturais, AGADIC, organismo dependente da actual Secretaría Xeral de Cultura, estrutura piramidal en cuxa cúspide figura a Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria [1]. É dicir, o aparato cultural público da Comunidade Autónoma de Galicia.
O deseño e execución de programacións cinematográficas diversas, a organización de cursos, conferencias, obradoiros, presentacións, coloquios, a recuperación, restauración, catalogación e conservación de materiais gráficos e audiovisuais, o apoio loxístico ao sector, os servizos de consulta bibliográfica e de préstamo do fondo audiovisual, principais cometidos do CGAI, supoñen a presenza dun numeroso e cualificado equipo de traballo; un colectivo de operarios do que o organismo, nin sequera nos seus mellores tempos, dispuxo. O Centro Galego de Artes da Imaxe sempre traballou, en maior ou menor medida, por baixo das súas necesidades, de persoal e orzamentarias. Se o nivel de resultados se foi mantendo foi debido á vocación e ao esforzo dos seus traballadores.
Catro gobernos sucedéronse durante todo este tempo: tripartito, PSdeG-PSOE, Coalición Galega e Partido Nacionalista Galego, 1987-1989; PP, 1989-2005; bipartito, PSdeG-PSOE, BNG, 2005-2009; PP, 2009-2016. E ningún deles sentiu especial interese por tan importante organismo, vital para a conservación do patrimonio audiovisual, para o desenvolvemento da expresión cinematográfica, a difusión da cultura do cine e, en consecuencia, da cultura en xeral. Pódese afirmar que en todo o seu percorrido histórico o CGAI nunca levou a traxectoria ascendente que todo organismo creado cunha determinada función se supón debe ter. Nunca medrou exponencialmente, nin chegou a unha fase de consolidación. O CGAI seguiu a súa propia inercia, baixo a iniciativa dos seus traballadores ante a indiferenza e a pasividade dos seus sucesivos organismos superiores, cando non da súa belixerancia. Un episodio ilustra con diáfana claridade esta afirmación: a repercusión mediática debida á ilusión e á enerxía dos primeiros momentos e ao nivel de actividade fóra do común dentro da función pública chega a desencadear os ciúmes da Dirección Xeral de Cultura, desde onde se produce a “oportuna” chamada de atención. Algo así como: “Oe, que vos estades pasando”. Así, o que deberían ser felicitacións e azos para seguir mellorando convértese nunha mesquiña admonición. Outro tanto acontece coa Escola de Imaxe e Son, EIS, polo tempo referente español dentro da formación profesional na especialidade e finalmente relegada a un convencional centro de FP. Polo que se ve, unha práctica habitual no marco da administración autodenominada “popular”, que xa tivera un sonado precedente en 1984, polos mesmos motivos, co acoso do Conselleiro de Cultura ao Director Xeral até conseguir a dimisión do segundo e da case totalidade do seu equipo [2]. Sen dúbida, ten as súas complicacións soster a contradición que supón a presenza dun colectivo de operadores culturais heterodoxos, progresistas e ilusionados coa súa función dentro dun aparato administrativo conservador e anquilosado.
Mais para entender mellor as vicisitudes vividas polo CGAI e as súas actuais penalidades, habería que engadir o feito importante do seu inadecuado parto. Consecuencia histórica dunha estrutura anterior -a Unidade de Imaxe e o Arquivo da Imaxe, da citada Dirección Xeral de Cultura de 1984-, o CGAI nace, igual que os seus antecedentes, como un organismo totalmente dependente da súa instancia superior: sen a necesaria autonomía, tanto de acción como orzamentaria. Ao igual que na etapa anterior, a ilusión do logro dos seus xestores, o sentimento de estar a inaugurar unha nova xeira dentro do demorado camiñar do sector, unidos ao descoñecemento dos procedementos administrativos, leva a se despreocupar destas particularidades, detalles esenciais altamente condicionantes do seu posterior funcionamento.
Que o CGAI, como norma a funcionar xa limitado, tanto en persoal como en espazo [3], se vexa desde hai tempo sometido a unha paseniña e tan maliciosa como desleixada operación de acoso non deixa de ser un paradoxo. Todos os grandes mandatarios da Historia, dun signo ou outro, concederon especial importancia ao cine. Só a ignorancia, apoiada nas muletas da mentira, pode atentar tan gravemente contra a memoria histórica, pasada e futura, dun país. Contra a memoria cultural. Contra a Cultura.
Notas
[1] Resulta un tanto curioso este baile de dependencias dun organismo que, non sendo especialmente fomentado por ningunha das instancias superiores, elas todas queren ter baixo a súa advocación.
[2] A Víctor Manuel Vázquez Portomeñe, á fronte da Consellería, parecíalle que a Dirección Xeral e o seu máximo responsable, Luís Álvarez Pousa, tiñan un protagonismo indebido, un protagonismo que lle correspondía a el. Incómodo na súa xestión, o Director Xeral pouco antes de se cumprir o ano da lexislatura dimitiu, seguido pola maioría dos integrantes do seu equipo. Dous, Enrique Banet e José Luís Cabo, non o consideraron oportuno.
[3] O local da rúa Durán Loriga é unha cesión municipal desde o seu inicio. Hoxe, a todas luces insuficiente, ten utilidade e sentido como espazo administrativo e parcialmente técnico, sala de proxeccións e biblioteca. Un espazo amplo, dotado de cámara frigorífica -na actual non colle un alfinete- na que poder aloxar todo tipo de soporte analóxico, provisto de armarios, aparadores, andeis, etc. onde clasificar, ordenar e estabular materiais diversos, tipográficos, gráficos e audiovisuais -cómpre sinalar que grande parte dos cedentes non recibiu nunca a documentación correspondente ao patrimonio que entregou-, resulta unha necesidade urxente. Como incentivar, se non, novas cesións cando poden estar mellor preservadas no faiado dos seus propietarios do que amoreadas nos baixos do local coruñés.
