Amosando publicacións coa etiqueta Melgaço. Amosar todas as publicacións
Amosando publicacións coa etiqueta Melgaço. Amosar todas as publicacións

xoves, 18 de agosto de 2022

Melgaço, unha vila excepcional para un Festival singular

por Miguel Castelo

A vila portuguesa de Melgaço vén de celebrar unha nova edición do seu Festival Internacional de Documentario con grande afluencia de público e un nutrido número de participantes chegados de diferentes partes do mundo. Como sempre, baixo o seu lema tripartito: Memoria, Identidade, Fronteira. Como sempre, grazas ao traballo organizativo arreo levado a cabo perante o ano todo por Ao Norte, Asociação de Produção e Animação Audiovisual, radicada en Viana do Castelo. Na presente crónica faise un seguimento da maior parte da súa programación. 

Calificado, non sen acerto, polo presidente da Câmara Municipal, Manoel Baptista, de "o sítio mais impensável", Melgaço posúe unha infraestrutura cultural fóra do común para unha vila capital dun municipio de arredor de 8.000 habitantes: Museu de Cinema, Espaço Mémoria e Fronteira (arredor da emigración e o contrabando), Casa da Cultura (salas de exposicións e de conferencias, amplo auditorio para cinema e teatro, diversos lugares de lecer), Museu Etnográfico da Torre do Castelo, ademáis doutros dous, tamén de carácter etnográfico, espallados pola contorna (freguesías de Lamas de Mouro e Castro Laboreiro). Non é por acaso, logo, que esta vila singular poida poñer en escena anualmente un festival cinematográfico internacional. O acerto de que así sexa radica no coñecemento deste máximo rexedor local, presente nas proxeccións e boa parte dos actos programados, de que a cultura é un ben necesario e adecuado para mellorar o país -calquera país- e na súa determinación de o poñer en práctica.

Os Premios: controvertidas decisións

Nesta oitava convocatoria (segunda presencial logo de cesar a fase aguda da pandemia) pasaron a selección trinta e dous filmes (10 curtas e 22 longas, procedentes de doce países) para optaren ao Premio Jean Loup Passek, máximo galardón do festival. O xurado oficial, integrado por Aida Vallejo (Euskadi), profesora de teoría y práctica de cine documental e narrativa audiovisual na Universidade do País Vasco (UPV/EHU), Anna Huth (Polonia), directora do Instituto de Cinema e Artes Teatrais da Universidade da Silésia, Carlos Natálio (Portugal), crítico de cinema e profesor na Escola das Artes da Universidade Católica, Juan Pablo González (México), realizador e profesor no Instituto de Artes de California, e Marion Schmidt, codirectora da Documentary Association of Europe e cofundadora dos cursos residenciais DOX BOX e. V.Berlín, concedeu o trofeo á Mellor Curtametraxe a Subtotals (Polonia), de Mohammadreza Farzad. Dito xurado xustificou esta decisión así: "Um estudo poético e assombroso sobre a vida, o amor e os mistérios do tempo; uma meditação existencial composta por filmagens caseiras de 8 mm que nos dão um vislumbre da vida das pessoas comuns. Ficamos hipnotizados pelo fluxo das imagens e pela clareza da imaginação, as certezas incertas de uma vida que não dá contas. Uma bela advertência de todas as pequenas e grandes coisas que experimentamos na vida e que não registamos ou nem sequer notamos". A mediametraxe In Flow of Words, de Eliane Esther Bots, obtivo unha Mención Honrosa, coa seguinte declaração do Júri: "A tradução não é apenas uma questão de utilizaçãode palavras. É uma posição entre realidades, entre visões de mundo. Neste filme vívido e minimalista, os objetos e as memórias de três intérpretes do Tribunal desvendam sentimentos e emoções que devem ser escondidos em prol do fluxo da comunicação. A outro nível, o realizador deste filme discreto e sereno consegue criar uma transformação material e cinematográfica de situações de violência, trauma e choque". O Premio á Mellor Longametraxe recaeu en Four Seasons in a Day (Bélxica), de Annabel Verbeke, que motivou estas palabras do xurado: "Este caleidoscópio inesperadamente comovente sobre pertença, identidade e a ameaça do grande desconhecido é muito mais do que um filme sobre o Brexit. Um retrato bem-humorado, leve e subtil sobre um povo preso entre fronteiras invisíveis e visíveis contra o pano de fundo da ansiedade latente da realidade política de hoje, com referências ao passado sangrento e ao que ainda está por vir, numa bela paisagem. Apesar de retratar uma realidade muito local, é um filme com o qual todos nos identificamos com facilidade, principalmente nos tempos atuais, quando as fronteiras, em todas as dimensões, são trazidas de volta à nossa realidadade". Este xurado concedeu tamén unha Mención Honrosa a Alcindo (Portugal), de Miguel Dores, "Um retrato que traz à tona a tragédia e a violência ostensiva por trás do Dia da Raça e da vitória do Sporting Futebol Clube em 1995, onde 11 negros foram agredidos e 1 foi brutalmente assassinado. Através da utilização de imagens de arquivo, o realizador transporta-nos para o passado colonial de Portugal e traça os seus vestígios evidentes no presente, apelando ao reconhecimento da existência de um racismo enraizado no Portugal de hoje e mesmo na Europa. O filme relembra as atrocidades do colonialismo e do ódio racial. Realidades que a maioria dos europeus não racializados prefere ignorar. E é ao mesmo tempo uma poderosa homenagem a quem luta contra ela". 

Four Seasons in a Day (Annabel Berbeke, 2021)

O xurado dos Premios D. Quixote, convocado pola Federación Internacional de Cineclubes (FICC), nesta ocasión integrado por Manuela Luchessu (Italia), membro de dita Federación, diplomada en filosofía e profesora de liceo, Margarida Mateus (Portugal), diplomada en psicoloxía clínica, cinema e teatro, na actualidade presidenta de Plano Extraordinario-Cineclube de Tomar, e Ponnam Ravichandra (India), crítico de cine e secretario da Federación de Sociedades Cinematográficas da rexión sul do seu país, concedeu o da Mellor Curtametraxe a In Flow of Words (Paises Baixos), de Eliane Esther Bots. E xustificou así a súa concesión: "Este documentário dá voz e coloca em evidência as emoções de quem não pode mostrá-las. Ao permitir que o público veja o sofrimento dos intérpretes do Tribunal Penal Internacional, traz uma perspectiva incomum e mostra os desafios enfrentados pelos intérpretes, ao ouvir os testemunhos chocantes e dramáticos da guerra. O filme fá-lo com uma linguagem cinematográfica simples e inovadora de grande impacto emocional, tornando a experiência do filme inesquecível". O Premio D. Quixote á Mellor Longametraxe foi concedido a Hêza (Irak), de Derya Deniz: "O júri acredita que este filme não está apenas bem escrito, interpretado e filmado, mas que é também um filme capaz de transportar o espectador para o interior do drama vivido pelo protagonista, através de imagens tocantes e de uma banda sonora envolvente. É uma homenagem à força das mulheres que lutam bravamente contra as adversidades". 

Heza (Derya Deniz, 2022)

O Premio Jean-Loup Passek ao Mellor Cartaz de Cinema, decisión dos portugueses Abi Feijó, Licenciado en Belas Artes pola Universidade do Porto, experto en cinema de animación, autor de pezas internacionalmente multipremiadas, fundador de diversas estruturas de produción e membro de importantes institucións do seu sector, e Pedro Mota, Doutor en Ciencias da Comunicação na área de Audiovisuais pola Universidade do Minho, alterna a docencia coa realización no ámbito do cinema de animación, e da galega María Yáñez, xornalista no medio dixital, autora de numerosos e diversos proxectos que na actualidade dirixe Vinte, espazo online de sociedade, cultura e tendencias do xornal Praza.gal. e é profesora no Mestrado en Social Media e Contidos Dixitais da Universidade de Vigo, foi para Comezainas, de Mafalda Salgueiro (Portugal). Este xurado concedeu tamén unha Mención Honrosa ao de Sycorax, filme de Matías Piñeiro e Lois Patiño, da autoría de Dani Sanchis. 


Fora de Campo e Plano Frontal

No habitual Fora do Campo, seminario orientado por José da Silva Ribeiro, coordenador do Grupo de Estudos de Cinema e Narrativas Digitais na AO NORTE, foi tratado este ano o tema Antropologia Visual/Antropologia e Cinema, onde participaron especialistas portugueses, brasileiros e doutras partes da América do Sur, así como españois. Entre moitos outros, Manuela Penafria, experta en cinema documental, autora de numerosas publicacións, Professora Associada no Departamento de Arte da Universidade da Beira Interior; Manuela Matos, directora do Espaço MIRA de Porto; Mariano Gómez Landa, Licenciado en Antropología pola Universidad Veracruzana, Maestro en Antropología Social polo Centro de Investigaciones y Estudios Superiores en Antropología Social (CIESAS), Unidad Regional Golfo, e Doctor en Ciencias Sociales pola Universidade Estadual de Campinas de São Paulo, Brasil; e Alfonso Palazón, Doctor en Ciencias de la Información pola Universidad Complutense de Madrid, director, realizador, productor e guionista audiovisual, profesor titular da Universidad Rey Juan Carlos. Orientado polo cineasta Pedro Sena Nunes, o tamén consolidado Plano Frontal, residencia cinematográfica e fotográfica presentou as pezas -fotos e filmes- realizadas pola mocidade participante na edición anterior: As bocas negras de Martí Rossel, Fluxo(s), de Luana Santos, e Terra das Cruzes de Joao Salgueiro, as primeiras, e A Inverneira de Pontes, de Luís Miguel Pereira; Alua Pólen – Para Ela, D’Ele, de Beatriz Walviesse Dias; Até ao Amanhecer, de José Luís Peixoto, Henrique Queirós e Sebastião Guimarães; e Cristóval-Pontebarxas, de Alexandra Guimarães e Gonçalo Almeida, os segundos, e acometeu a produción e realización das que han ser mostradas no MDOC 2023. Experiencias ambas destinadas ao incremento do arquivo audiovisual e patrimonio inmaterial de Melgaço. 

Novos apartados, actividades novas

Rebautizado, por evidentes motivos, como MDOC, o inicial Filmes do Homem medra, incorporando novos apartados e actividades: salienta de modo principal “X-RayDoc”, coa función de analizar polo miudo un filme importante da historia do cinema documental. Desta primeira vez, a peza escollida foi Cabra Marcado para Morrer (1984) do brasileiro Eduardo Coutinho. “Um filme extraordinariamente importante, rodado ao longo de 20 anos. Começa em democracia, atravessa a ditadura e é retomado, de novo, em democracia”, en palabras do coordenador da sección, Jorge Campos, doutor en Ciencias da Comunicación pola nosa USC, profesor, xornalista, realizador e programador cultural, quen, con Luís Mendoça, doutor en Ciencias da Comunicação pola Universidade Nova de Lisboa e, tamén, profesor e programador, levou -levaron- a cabo unha disección deste filme singular, realizado entre o golpe de Estado de João Goulart (1946-1964) e o mandato do general Baptista de Figueiredo (1979-1985), último presidente da Ditadura militar brasileira. Así mesmo, o MDOC habilitou un novo espazo pedagóxico (non sabemos se con vocación de continuidade), onde desta vez, en colaboración con La Plantación, estrutura galega de programación de obradoiros audiovisuais, Mercedes Álvarez (El viento africano, c.m., El cielo gira, Mercado de futuros) revelou ante un numeroso alumnado, baixo o enunciado de “Olhar e Filmar”, os procedementos empregados para a construción da súa primeira longametraxe. Ao tempo, o xornalista e realizador brasileiro Felipe M. Guerra, colaborador desde 2019 de Ao Norte, impartiu, para un alumnado máis novo, a "oficina" (obradoiro, taller) Vamos fazer um filme? 

O Festival, alén da vila

Por outra parte, o deslocamento fóra da vila, as extensións de partes e compoñentes da programación a freguesías circundantes, na idea de animar culturalmente, alén do centro do festival (Casa da Cultura e espazos contiguos), a rexión e mesmo o país (nada mal estaría que outros festivais de cinema apañasen o exemplo), continuaron a súa intensa actividade habitual. Desta vez, co proxecto Uma Paisagem dita Casa, que o seu autor, o fotógrafo João Gigante, presentou na Junta de Freguesia de Lamas de Mouro, e coas exposicións fotográficas Quem somos os que aqui estamos e Evocação ao Padre Aníbal Rodrigues, coordinadas por Álvaro Domingues, doctor en Geografía Humana pola Facultade de Letras da Universidade de Oporto, na que é profesor da Facultade de Arquitectura, onde realiza labores de investigación no Centro de Arquitectura e Estudos Urbanos, CEAU-FAUP. A primera delas, composta por achegas particulares das xentes castrexas sobor das mutacións experimentadas no ambito familiar perante o S.XX, consecuencia dos movementos migratorios, cambios ideolóxicos e sociais e a chegada das tecnoloxías; e a segunda, dedicada á figura de dito sacerdote (1919-2013), hoxe lembrado con saudades e agarimo, activo modernizador da súa freguesía, Castro Laboreiro, a prol da que traballou con entusiasmo e eficacia tanto no social como no político no percurso da súa vida toda. Nos seus muitos logros, cabe sinalar a autoría da maior parte das imaxes fotográficas da escolma presentada. Expostas, respectivamente, no Centro Cívico e na Casa Parroquial de Castro Laboreiro, ambas mostras permanecerán abertas até mediados de outubro, o que dará oportunidade a un maior número de visitas. As intervencións faladas in situ, ante boa parte dos participantes no Festival, de Daniel Maciel, habitual colaborador de Ao Norte, licenciado em Antropologia e Mestre em Antropologia Médica, ambas pola Faculdade de Ciências e Tecnologia da Universidade de Coimbra, doutorado em Antropologia pela NOVA School of Social Sciences, Álvaro Domingues, e Albertino Gonçalves, director do Espaço Memória e Fronteira, Doutorado em Sociologia e Professor Associado na Universidade do Minho, puxeron en contexto estas intervencións culturais. Por cabo, esta intensa xornada, que se alongou até perto da medianoite, de novo no Centro Cívico, culminou coa proxección de Mulheres da Raia (2009), de Diana Gonçalves, quen mantivo un animado coloquio co público e algunhas das intervintes no filme. A freguesía de Castro Laboreiro foi tamén, coa de Parada do Monte e a de Gave, receptora das Sesións especiais ao Ar Livre, nas que se proxectaron algúns dos filmes do Plano Frontal.

Gustos, subxectividade, preferenzas, decisións

A decisión dun xurado -de todo xurado- é inapelable. Son as regras do xogo. Mais non deixa de estar suxeita á subxectividade, aos gustos e preferenzas das persoas que o integran. Logo, antes das decisións, do fallo -polisémica palabra- veñen os disensos, os consensos e as negociacións, as decisións por maioría e as da unanimidade. Tamén é certo que para poder valorar un filme cabalmente cómpre poder achegarse a el con tempo, coa mente despexada e disposición de ánimo, con acougo, e ter a oportunidade -e mesmo a obriga- de o ver, cando menos, un par de veces; e non no percurso de seis días contados, no medio dun acugulado menú de filmes nun banquete farturento, trufado de varullo, conversas cruzadas e outros motivos de excitación e canseira: unha enchente atordoante, de imposible dixestión, que acaba por diminuir de modo notable as entendedeiras ao tempo que eleva ao alto o nivel de esixencia. Isto todo é o que fai que o os xurados vivan presencialmente o festival co seu cometido feito: os votos emitidos, o fallo consumado.

Nós Viemos (José Vieira, 2021)

Aínda así, permítaselle ao autor desta crónica deixar aquí o seu particular parecer. Se cadra, unha boa parte das decisións tomadas polos xurados desta oitava edición emanan da valoración dos temas tratados nos filmes, en detrimento das formas, das características e aspectos formais dos mesmos. Non deixa de ser esta tamén unha aprezación subxectiva. Mais, desde tal óptica, resulta, cando menos, desconcertante, a non inclusión no palmarés de títulos como Nós Viemos/Nous sommes venus (Portugal-Franza), de José Vieira, historia de cruzamentos e analoxías dos movementos migratorios actuais e os da segunda década do século pasado, contados en primeira persoa, no que un depurado tratamento visual e o coidado uso de suplementarias voces narrativas dotan ao relato dunha complexa e moi interesante estrutura, nun estilo moi propio do seu autor. 

Viagem ao Sol (Susana de Sousa Dias e Ansgar Schaefer, 2021)

En Viagem ao Sol (Portugal), de Susana de Sousa Dias e Ansgar Schaefer (anteriormente galardoado no Indie Lisboa co Prémio Árvore da Vida), o episodio real do traslado a Portugal de crianzas de familias austriacas diversas para as preservar das desgrazas da Segunda Guerra Mundial, e a posterior devolución ás súas familias de orixe, concluida ésta, serve á parella realizadora para construiren relatos de vida dalgúns destes cativos, nenos e nenas, na súa viaxe de ida e volta, a partir de material visual encontrado, a cuxa alta calidade suman unha montaxe coidada e eficaz e unha elaborada banda sonora, onde as diferentes voces dotan de absoluta verosimilitude o conxunto do que nace a cadea de sorpresas, alegrías e sufrimentos experimentados en todo este tempo por adultos e menores sometidos aos vaivéns das decisións arbitrarias da condición humana. E All of our heartbeats are connected through exploding starts (Suecia), de Jennifer Rainsford, relato inusual, onde a extrañeza, o abstracto e o poético conviven nunha narración sobor da aceptación da perda, a posterior recuperación persoal e a da natureza, na que as profundidades mariñas xaponesas dialogan cunha parte do litoral hawaiano, receptor dos refugallos das costas niponas que, no seu mexer, o océano até alí transporta. Se cadra, estas aprezacións poden estaren trabucadas; mesmo pode ser que esta escolma sexa incompleta, que nela deberan entrar tamén outros títulos. Mais o abano de continxencias antes enunciadas non lle permitiu a este cronista o acceso á programación toda desta edición, non podendo así ter agora unha -aínda que apresurada- visión completa da oferta.

All of our heartbeats... (Jennifer Rainsford, 2021)

Breves e subxectivas consideracións

Cómpre sinalar que este crecemento trae consigo coincidencias e suplantacións de actos e proxeccións que poñen aos espectadores cobizosos, no sempre complicado dilema de elixir. Lonxe este certame de chegar ao síndrome da elefantiase, o seu equipo organizador deberá sopesar e decidir cal é o límite da expansión, o tope de carga que non se debe ultrapasar para que o comboio cinematográfico non descarrile. Valorar, en definitiva, que se gaña e que se perde con estas modificacións. Non fai parte deste engrosamento a anual exposición que, coincidindo coa celebración cinematográfica do MDOC, se instala no Museo de Cinema. Con anterioridade presentada no Festival de Cinema de La Rochelle, a mostra deste ano ofrece unha escolma de documentos e cartaces orixinais de sinalados títulos da cinematografía portuguesa, pezas pertencentes ao legado do inspirador do museo melgacençe, J. L. Passek. Entre outros, de Manoel de Oliveira, João César Monteiro, Teresa Villaverde e Margarida Cardoso. E, tampouco, a habitual sesión nocturna ao pé da Torre do Castelo, coa que o Melgaço Film Festival adoita pór o punto final a cada edición. Este ano coa proxección de Dispersos pelo Centro, de António Aleixo, "documentário humanista que deambula entre as pessoas e o território".

Equipo de voluntariado do MDOC.

Mais esta crónica ficaría incompleta de non sinalar aquí que o desenvolvemento do MDOC non sería igual de non ter contado cun nutrido equipo de voluntariado, colectivo nomeadamente feminino, eficaz, amable e entregado, baixo a coordinación de Sofia Lobo, presente en todas as seccións, disposto sempre a resolver cuestións informativas, informáticas, demandas de tradución ou calquera outro problema que se puidese presentar no momento máis inesperado.

* * *

Polo seu interese, reproducimos a entrevista que lle fixo o xornalista portuense Manuel Vitorino ao membro da Ao Norte e director do MDOC Carlos Eduardo Viana para a revista dixital 7 Margens. Agradecémoslles ao autor e á revista a súa autorización para compartila no noso blog.

7M – Na apresentação do Festival foi referido que o apoio financeiro da tutela ao MDOC não corresponde à importância do Festival. É pelo facto de o festival acontecer numa zona de fronteira e distante da macrocefalia do Poder? 
CARLOS EDUARDO VIANA (C.E.V.) – Em Portugal, como se sabe, é o Instituto do Cinema e do Audiovisual (ICA) que atribui o apoio financeiro aos festivais de cinema. Se analisarmos a distribuição desse financiamento, verificamos a tendência de apoiar em quase 90% os festivais organizados nas áreas metropolitanas. Em nossa opinião, esta política cultural não fomenta a igualdade na acessibilidade dos públicos ao cinema e continua a promover assimetrias na distribuição do financiamento público. O atual regulamento do ICA não prevê qualquer discriminação positiva relacionada com a distribuição geográfica das entidades apoiadas. Essa discriminação é fundamental porque não existem as mesmas condições sociais, culturais e de infraestruturas em todo o país. Defendemos a opção de uma política que promova uma maior descentralização do acesso à cultura cinematográfica, integrando no Regulamento do Programa de Apoio a Festivais em território nacional critérios que contribuam para a coesão territorial e que permitam valorizar a sua realização em territórios de baixa densidade. Como exemplo, uma das medidas que deveriam ser adotadas, no que diz respeito ao limite de apoio a conceder pelo ICA, os festivais fora das áreas metropolitanas deveriam ter fixado o seu limite máximo de financiamento em 80%, contrariamente aos atuais 50% 

7M – A Câmara Municipal de Melgaço tem sido, desde início, o grande parceiro institucional do projecto, mas situando-se o festival a meio caminho com a Galiza, nunca pensaram em expandir o certame além-fronteiras? O projecto é viável, ou existem questões difíceis de ultrapassar? O que pensa fazer sobre este tema?
C.E.V. – O MDOC realiza-se num território caracterizado, do ponto de vista demográfico, por uma baixa densidade populacional, situação que se repete do outro lado da fronteira. Apesar disso, tem sido política do festival, dentro dos constrangimentos financeiros e logísticos existentes, levá-lo até localidades na Galiza, itinerância que já aconteceu em Padrenda, Arbo e Entrimo. Realizar extensões em localidades mais afastadas tem estado fora de causa devido aos encargos financeiros que acarreta. No entanto, a internacionalização tem ocorrido e, devido a uma parceria com o Diversitas – Núcleo de Estudos das Diversidades, Intolerâncias e Conflitos da Universidade de S. Paulo, já foram organizadas três extensões do Festival no Brasil, a que chamamos MDOC – S. Paulo. 

7M – O Festival tem tido reconhecimento e prestígio, mas muita gente diz não poder participar por causa das férias e outros factores como a distância, etc. Já pensaram em promover a extensão do Festival a outras cidades do país, Porto, Coimbra, Lisboa? 
C.E.V. – Para o MDOC a aposta é fazer de Melgaço um ponto de encontro do documentário e de todos os interessados na não ficção. Um momento que passa pela programação do documentário contemporâneo, pela reflexão e troca de ideias sobre projetos de pesquisa e narrativas digitais e audiovisuais, pela formação e, fundamentalmente, pelo convívio e diálogo entre realizadores, produtores, académicos e público que vem assistir e participar no Festival. Esta matriz, que queremos manter e aprofundar, é incompatível com extensões noutras localidades. Não é nosso propósito agir como meros programadores.

7M – Jean-Loup Passek dá nome ao Museu do Cinema, mas muitos ignoram que, em Melgaço, existe um museu de afectos e único na Europa. Estão previstas algumas iniciativas tendentes a dar outra visibilidade pública e com isso, levar gente a visitar o riquíssimo acervo documental do Museu?
C.E.V. – A criação do MDOC – Festival Internacional de Documentário de Melgaço deve-se à existência do Museu de Cinema de Melgaço e é uma das formas de lhe dar visibilidade. O Museu inaugura em cada edição do Festival uma nova exposição, que faz itinerância quando é solicitada. Na edição deste ano, a exposição é uma homenagem a Jean-Loup Passek e resulta de uma parceria com o Festival de Cinema de La Rochelle, em França. Jean-Loup Passek foi o fundador e diretor desse festival e, por ocasião da sua 50ª edição e da 8.ª edição do MDOC – Festival Internacional de Documentário de Melgaço, Jean-Loup Passek é homenageado através de uma mostra da sua coleção e de uma seleção de cartazes originais de filmes portugueses. A exposição, com a curadoria de Sylvie Pras, diretora artística do Festival de La Rochelle e de Madalena Lima, responsável pelo Museu de Melgaço, esteve patente em La Rochelle de 1 a 10 de julho e será inaugurada em Melgaço no dia 1 de agosto, dia de abertura do MDOC. Prevê-se, entretanto, uma colaboração com o Festival de Cinema de Berlim.

7M – Uma das grandes novidades do certame de 2022 é a introdução da nova secção X-RayDoc coordenada pelo professor e cineasta Jorge Campos. Prevê-se a abertura de novas secções para as próximas edições?
C.E.V. – A secção X-RayDoc surge pelo desejo de criarmos um espaço para pensarmos, de uma forma mais exaustiva, o documentário, onde se fará a análise de um filme marcante na História do Documentário. O Festival tem uma estrutura ancorada em secções que lhe dão corpo, como a programação e conversas com cineastas a partir dos filmes candidatos ao Prémio Jean-Loup Passek e ao Prémio D. Quixote, atribuído pela Federação Internacional de Cineclubes, o Plano Frontal, uma residência cinematográfica e residência fotográfica que produz obras sobre o território, o Fora de Campo, um curso de Verão que parte de projetos de pesquisa e narrativas digitais e audiovisuais para propor um debate entre a antropologia e o cinema e o projeto “Quem Somos os que Aqui Estamos?”, que põe o MDOC a dialogar com o território e a interrogar as comunidades locais sobre as suas memórias e o futuro que vai acontecendo num mundo cada vez mais globalizado. A partir de toda esta dinâmica há novas ideias e necessidades que vão surgindo e é provável que outras secções ou atividades surjam.

7M – Em números aproximados quanto custa fazer o Festival e quais as instituições que apoiam este projecto? E qual o número de espectadores, gente que fica atraída pelo Festival?
C.E.V. – O MDOC teve, este ano, um apoio do Instituto do Cinema e do Audiovisual de dez mil euros. A restante verba é assumida pela autarquia de Melgaço, que se traduz de forma significativa na cedência de espaços, no apoio com autocarros para deslocações, no apoio logístico e de técnicos da autarquia durante o Festival. Temos, também, a colaboração da Escola Básica e Secundária de Melgaço para a utilização das suas salas, o que permite concentrar as atividades formativas e as refeições. Para preparar o Festival e o realizar em agosto, a Associação AO NORTE conta com uma equipa de colaboradores que trabalham voluntariamente. Na última edição do MDOC contabilizámos cerca de 2.656 espectadores e participantes.

mércores, 9 de agosto de 2017

Filmes do Homem 2017, alén das decisións do xurado

por Miguel Castelo

La chambre vide / O cuarto baleiro, de Jasna Krajinovic, Cidade Pequena, de Diogo Costa Amarante, e Tarrafal, de Pedro Neves, veñen de obter o Premio Jean Loup Passek ao mellor filme nas modalidades de longametraxe e curtametraxe internacional e longametraxe portuguesa, respectivamente, no encontro cinematográfico Filmes do Homem que, organizado pola Associação de Produção e Animação Audiovisual AO NORTE, co obxectivo de “promover e divulgar o cinema etnográfico e social, refletir sobre identidade, memória e fronteira e contribuir para um arquivo audiovisual sobre a regiao”, tivo lugar, entre os días 1 e 6 do presente mes de agosto, na vila portuguesa de Melgaço. A infelicidade familiar orixinada pola morte dun fillo na guerra de Siria, os sentimentos e a memoria familiar através dunha ollada adolescente e un retrato do bairro portuense de São João de Deus conformado pola evocación dos seus habitantes constitúen os temas abordados polos seus autores.

O xurado composto polo cineclubista André de Oliveira e Sousa (Porto), as realizadoras Graça Castanheira (Angola) e Iris Zaki (Israel), o produtor e realizador Rodrigo Areias (Guimarães) e o xornalista e programador brasileiro Sérgio Rizzo (Brasil), decidiu premiar estas pezas de entre todas as presentadas (quince e nove, respectivamente) pola súa “temática atual e relevante, retratando uma ausência dolorosa; narrativamente, a realizadora foi capaz de intercalar as esferas do público e do privado, da mesma forma que conjuga a palavra com momentos de silêncio, que deixam espaço ao espectador para respirar e refletir”; por se tratar de “um filme peculiar que desafia a fronteira entre documental e ficção, refletindo sobre a infância e a morte... ; as dimensões sonoras e visuais são conjugadas através de uma montagem poética que contribui para um ambiente imersivo que envolve o espectador” e por presentar “o retrato de uma memória geográfica e afetiva através das ruínas de um lugar, de se aproximar das pessoas e de despertar as memórias e a nostalgia de um passado, revelando a identidade de uma comunidade desagregada”.

E, alén desta decisión, coa que non concordou unha boa parte dos asistentes que seguiron en proximidade o encontro cinematográfico, cómpre facer mención a tres grandes filmes que fixeron parte da sección de concurso: Rosas de Ermera, de Luís Filipe Rocha, Terceiro andar, de Luciana Fina e A ilha dos ausentes, de José Vieira. Tres grandes filmes portugueses, nos que, ademais da concorrencia dalgúns elementos comúns, participan da singularidade de estaren tocados polo alento máxico e sublime da poesía, grandeza pouco estimada nestes tempos de urxencia.

Cinema, narrativas, lugares de memoria

O anual encontro melgaçense, que non limita a súa programación estritamente a unha sección competitiva de filmes, realizou unha completa oferta de actividades relacionadas co universo audiovisual de sumo interese. Baixo o lema “Cinema, narrativas, lugares de memoria”, o curso de verán Fora de Campo levou a cabo catro obradoiros (a norma portuguesa emprega a expresión saxona “workshop”) que contaron coa presenza de numerosos participantes: Álvaro Domingues, da Facultade de Arquitectura da Universidade do Porto, estruturou o seu co título A minha casa é o meu mundo, Manuela Matos Monteiro e João Lafuente, de Espaço MIRA e MIRA Fórum, trataron dos Lugares de memoria: a(s) casa(s) (um lugar imaginado?), Alice Fátima Martins, da Faculdade de Artes Visuais da Universidade Federal de Goiás, João Martins, de Visões Úteis (Porto), Escola Superior de Música e Artes do Espectáculo (ESMAE-IPP) e Academia Contemporânea do Espectáculo (ACE), José da Silva Ribeiro, da Universidade Federal de Goiás, CEMRI – Media e Mediações Culturais, Universidade Aberta, e o Grupo de Estudos de Cinema e Narrativas Digitais da AO NORTE, e Sérgio Rizzo, da Fundação Armando Álvares Penteado (FAAP) e a Academia Internacional de Cinema, abordaron o tema Cinema e narrativas digitais-Narrativa na primeira Pessoa (prática de campo), e Educação-Cinema, narrativas e lugares de memória foron as cuestións sobre as que versaron Isa Catarina Mateus, Coordenadora da Comissão de Formação do Cineclube de Faro e Graça Lobo, Coordenadora do Programa Juventude, Cinema, Escola da Direção Geral dos Estabelecimentos Escolares do Algarve.

Plano Frontal

A habitual residencia para estudantes Plano Frontal, que dirixe Pedro Sena Nunes, presentou os proxectos fotográficos e catro documentais elaborados na pasada edición: A maldição, de Nuno Escudeiro, Pena d´anamão, de Ricardo Dias, Os estrangeiros, de Rita Al Cunha, e Águas profundas, de Josephine Van Grinsven.

Baixo o nome de Kino Meeting celebrouse este ano o Encontro Internacional de Serviços Educativos de Cinema, onde confrontaron as súas ideas sobre o tema as Cinematecas Alemá e Portuguesa, o Museu Nacional de Cinema Italiano, a Filmoteca da Cataluña, os Cineclubes de Viseu e Faro, a Casa Museu de Vilar e o Festival de Cinema de Animação Cinanima, de Espinho.

Así mesmo, Filmes do Homem acolleu por primeira vez os Encontros Arraianos de Cinema que este ano celebraron a súa terceira edición, “iniciativa que pretende fomentar a criação de redes de colaboração entre Cineclubes e Festivais de Cinema da raia Portugal/Espanha, promover e divulgar o cinema raiano e estimular o diálogo cultural e institucional entre fronteiras.”

E, como vén sendo habitual, tiveron lugar sesións ao aire libre nas freguesías de Cristóval, Castro Laboreiro e Alvaredo, e nas localidades galegas de Arbo e Padrenda.

Proxeccións especiais

As proxeccións especiais de Tukke´b teere ba (España, 2017), de Dani Millán, The valley of salt (Suiza, 2016), de Christophe Saber, Maria sem pecado (Portugal, 2016), de Mário Macedo, Le deuxième nuit (Bélxica, 2016), de Eric Pauwels, Grab and rum (Alemaña-España, 2016), de Roser Corella, Fronteiras (Galicia, 2007), de Rubén Pardiñas (no auditorio de Lamas de Mouro), co complemento da mesa redonda integrada polo propio realizador e Aser Álvarez, Albertino Gonçálves e António Medeiros, Cidade pequena (Portugal, 2016), de Diogo Costa Amarante, Manodopera (Francia-Grecia, 2016), de Loukianos Moshonas, Hidden Photos, (Italia, 2016), de Davide Grotta; as exposicións fotográficas Festa, de João Gigante, e Encontro, de Diogo Santos, e a aloxada no museo Jean Loup Passek sobre A Idade de Ouro do Cartaz de Cinema Polaco, comisariada por Bernard Despomadères, responsable cultural do Consulado de Francia no Porto e exdirector da Alliance Française do Porto, completaron, coa presentación por Aser Álvarez do libro Arraiano entre os arraianos, de Xosé Luis Méndez Ferrín, a oferta desta cuarta edición do Filmes do Homem, Festival Internacional de Documentario de Melgaço, á que puxo o punto final no histórico espazo da Torre de Menagem a proxección de Castro Laboreiro (Portugal, 1979), de Ricardo Costa, que contou coa presentación do profesor Álvaro Campélo, da Universidade Fernando Pessoa. Unha edición na que os seus organizadores fixeron expreso o desexo de establecer unhas cada vez máis estreitas relacións con Galicia.

martes, 23 de agosto de 2016

Filmes do Homem: filmes, comunicacións, proxectos e prácticas

por Miguel Castelo

Sostido nos seus principais esteos -Fora de Campo e Plano Frontal-, Filmes do Homem puxo en escena a edición do 2016 do seu Festival Internacional de Documentário, facendo de Melgaço durante cinco días a capital cinematográfica do norte portugués.

Identidade, memoria e fronteira foron os temas habituais arredor dos que viraron tanto os filmes participantes como as actividades todas que fixeron parte da programación deste ano.

Interacción estimulante

O espazo Fora de Campo acolleu as intervencións de Andreia Alves de Oliveira, “Um lugar chamado diáspora”; de Álvaro Domínguez, “Identidade –Para que serve?”, e de José da Silva Ribeiro, coordenador xeral desta sección, “Etnografias Audiovisuais Participativas”, comunicacións que conviviron cos exercicios de campo “O real imaginado” e “Cartografías sonoras colaborativas”, consistentes en recollidas de imaxes fotográficas e fragmentos sonoros, experiencias propostas, respectivamente, por Manuela Matos Monteiro e João Martins, que levaron aos diversos participantes a se deslocar por diferentes lugares da vila ante a ollada compracente e a actitude colaboradora dos seus habitantes, nalgúns casos directamente implicados na execución destas prácticas. No marco desta multidisciplinar e estimulante interacción, as presentacións dos proxectos en curso “Aldeias do Mar, Cultura da Vida”, da Asociação Ao Norte, por Daniel Maciel, e os galegos “Proxecto Socheo: tecendo a memoria de A Guarda”, por Beli Martínez, “Fálame de San Sadurniño”, por Carmen Suárez Nieto, e “Videocartografiar o espazo rural”, por Manuel González Álvarez, todos accesibles na Rede, completaron o programa desta sección.

Exposicións fotográficas: comercio e emigración

A Casa da Cultura, centro neurálxico do festival, acolleu así mesmo dúas exposicións fotográficas de interese: “Commercio”, de João Gigante, un percorrido diverso polo mundo do comercio na vila melgacense e a súa contorna, en palabras do seu autor “são fotografias que descrevem um espaço e a sua história, mais também uma revelação de quen o construiu e o mantém aberto”; e “Um lugar chamado diáspora”, na que Andreia Alves de Oliveira, fotógrafa vianense residente en Londres hai arredor de dez anos, presenta unha serie de retratos de persoas e espazos binariamente vinculados -o individuo e un emprazamento da súa circunstancia vital-, aos que se suman breves textos, recensión de longas entrevistas realizadas pola autora aos diversos fotografados, nas que se tenta dar resposta ás dúas cuestións -Porque emigramos? O que diz a emigração sobre nós?- nas que se sustenta o sentido conceptual da proposta.

Na procura de novos valores

Plano Frontal, na súa dobre modalidade, cinematográfica e fotográfica, volveu seleccionar catro equipos de tres integrantes (realizador, operador de cámara e operador de son) para acometer a rodaxe de senllos documentais que, relacionados con cuestións sociais, individuais, culturais ou de identidade, lle foron tematicamente propostos e orientados na súa realización por un titor e loxisticamente apoiados por un equipo de catro profesionais. Na fotográfica, tres xoves abordaron o seu labor sobre temas locais, igualmente propostos pola organización. Como é preceptivo, o resultado do seu traballo, en ambas modalidades, farase público na seguinte edición, entre tanto o realizado na edición do 2015 fíxose nesta.

Os filmes elixidos
A toca do lobo (Catarina Mourão, 2015)
Trece filmes de diversas metraxes, procedentes de oito países  -Irán, Brasil, Portugal, Polonia, África do Sul, España, Reino Unido e Alemaña- optaron aos premios Jean-Loup Passek. O xuri, presidido por Manuela Penafria e integrado polos tamén portugueses Margarida Cardoso e Tiago Afonso, o brasileiro Renato Amran e o galego Xurxo Chirro, decidiu conceder o galardón á Melhor Longa_Metragem Internacional a Behemoth (China-Franza), de Zhao Liang, retrato épico sobre a dureza das condicións de traballo en paraxes en transformación, en terras de Mongolia, produto das máis desapiadadas formas de explotación do capitalismo, “pela relevância do tema e pelo registo estético e ético onde a narrativa e apresentação de uma problemática social assenta nas qualidades formais de imagens, som e montagem. Nesse sentido, o filme coloca a arte numa relação direta não apenas com a vida tal qual ela é mas, sobretudo, com a sua transformação a partir de valores que dignificam o ser humano”; o premio á Melhor Curta ou Média-Metragem Internacional (neste caso curta) a Women in Sink (Reino Unido-Israel), de Iris Zaki, enxeñosa utilización dun salón de perruquería feminina en Israel para suscitar conversas coas clientas, tanto xudeas como árabes, sobre temas diversos de ambas culturas, “pelo interesse da temática, pela forte dinâmica das narrativas pessoais envolvidas no conjunto do filme e pela interação estabelecida entre a equipa de realização e as mulheres entrevistadas”; e o premio ao Melhor Documentário Português a A toca do lobo, de Catarina Mourão, minucioso e paciente achegamento en primeira persoa da realizadora a certos entretecidos e enigmas da súa familia, pertencente á burguesía ilustrada, no decurso de tres xeracións, “pela forma como nos revela, através dos diálogos entre os personagens, elementos humanos da biografia de um escritor português, pela beleza da narrativa, pelas qualidades formais de som, imagem e montagem”.

Ouros filmes foron proxectados, alén da Casa da Cultura, en diversos lugares da contorna da vila de Melgaço. Así, as freguesias de Penso e Cristóval e os concellos galegos de Padrenda e Arbo puideron participar tamén dos Filmes do Homem.

Imaxes, do cinema e da vida, para o recordo

A esplanada da Torre da Homenagem, núcleo do centro histórico da vila, axuntou por derradeira vez ao público desta edición do Filmes do Homem, na súa sesión de clausura. Alí, mergullados na escuridade dunha noite espléndida, puidemos asistir á proxección en pantalla xigante do desenvolvemento das anuais actividades, laborais, relixiosas e festivas, dos escasos habitantes de Uz, aldea de Tras-Os-Montes, no norte portugués, coas que o xoven realizador lisboeta, João Pedro Plácido, constrúe a súa primeira longamentraxe, Volta á Terra, filme poético, paciente e delicado, non exento de dureza, onde o humor e a ternura conviven con proverbial mestría.

Con anterioridade, no decurso desta xornada, as habituais visitas a Lamas de Mouro, na freguesia de Castro Laboreiro, en cuxo auditorio nesta ocasión se proxectou Os olhos de André, reconstrución cinematográfica de situacións diversas da vida dunha familia numerosa, realizada por António Borges Correia -cuxa torpeza narrativa e ton edulcorado foi posteriormente superado pola alongada e compracente comparecencia física dos membros todos da familia protagonista-, e aos museus “Memória e Fronteria”, onde o seu director, Albertino Gonçalves, contou anécdotas e revelou pequenos segredos dos códigos do mundo do contrabando, e “Jean Loup Passek”, no presente ocupado por unha pequena antoloxía dedicada ao cinema silente, serviron para achegar os participantes nestes encontros do cinema e a comunicación, nomeadamente aos estranxeiros e provenientes dos máis afastados lugares do mundo, a estas peculiaridades, verdadeiros emblemas dunha vila, Melgaço, que aposta decididamente polo cinema e a expresión audiovisual.

* * * * *

no arquivo: crónica do Filmes do Homem 2015

mércores, 19 de agosto de 2015

Os filmes da condición humana

por Miguel Castelo

Pertencente ao distrito de Viana do Castelo e situada na comarca do Alto Minho, Região Norte, Melgaço limita ao norte e ao leste con Galicia, ao suroeste co municipio de Arcos de Valdevez e ao oeste con Monção. É a poboación portuguesa máis septentrional e está integrada por 18 freguesías. Melgaço, malia á súa pequena escala xeográfica (239,04 qm²) e o reducido número de habitantes (arredor de 9.500 no seu termo municipal, dos que 1.300 moran na propia urbe), mantén unha curiosa relación co mundo do cine, debido ao vínculo coa vila do documentalista, crítico e historiador Jean Loup Passek, trabado en París nos primeiros 70 por mor do seu trato con inmigrantes portugueses. Tal é así o seu afecto por Portugal e nomeadamente por esta vila minhota (onde mesmo hai anos comprou casa) que decidiu ceder ao municipio o seu amplo patrimonio, produto da súa intensa actividade profesional (innúmeras fotografías, cartaces, libros, documentos diversos, aparellos precinematográficos, etc.) para o que el propio escolleu o espazo do depósito, concretándose no museo que leva o seu nome, inaugurado en xuño de 2005. Ademais dun conservado centro historico, onde se ubica este museo, a vila conta  cunha ben dotada Casa da Cultura e outro espazo museístico, Memória e Fronteira (Histórias da História), monográficamente dedicado ao poliédrico fenómeno social do contrabando, práctica directamente vinculada coa zona nos anos 40 e décadas posteriores do século pasado, e á emigración local. Por estas razóns todas, esta capital foi escollida pola vianense Ao Norte, Asociação de Produção e Animação Audiovisual, como marco do Filmes do Homem, Festival Internacional de Documentário, que programa e organiza coa principal colaboración da Cámara Municipal.


Así que Melgaço celebrou este ano a segunda ou primeira, segundo se mire, edición de Filmes do Homem. A primeira, baixo o argumento dos propios organizadores de considerar a do ano pasado como un achegamento ao modelo de festival matinado, a xeito de experimento ou proba. Sexa como for, a deste ano celebrouse entre o 4 e o 9 deste mes e contou coa presenza de 25 filmes, dos que 19 (9 curtas e 10 longas) entraron na competición. Dezaseis foron os países participantes  -Australia, Portugal, Canadá, Suiza, Francia, Angola, EUA, Turquía, Chipre, Brasil, Italia, España, Perú, Reino Unido, Grecia e Dinamarca-, algúns deles en réxime de coprodución. Se ben o auditorio da Casa da Cultura, centro neurálxico do certame, foi o principal espazo de proxección dos filmes concursantes, outros lugares da contorna contaron coa presenza de filmes fóra desta sección. Así, as freguesías de Lamas de Mouro e Castro Laboreiro, no seu auditorio e centro cívico, respectivamente, e as de Cristóval (São Gregório) e Parada do Monte e o concello de Arbo, en Galicia, en sesións ao ar libre nas súas prazas principais, puderon tamén participar do festival. Así mesmo, na explanada da Torre do Menagem de Melgaço tivo lugar a sesión de “encerramento”.

Os movementos migratorios constituiron o tema arredor do que virou esta edición. De emigración e inmigración, acoso, maltrato e explotación laboral, da teimosía do retorno, de racismo e xenofobia, de aculturización, desarraigo, alienación e perda de referentes… e moitas outras infaustas derivas que atinxen ao fenómeno da diáspora versa o conxunto dos filmes que integraron o apartado estritamente cinematográfico do festival melgacense. O xuri internacional, constituido por Jorge Campos, Catarina Alves Costa, Jean Loïc-Portron, José Manuel Sande e Tiago Hespanha, decidiu conceder os recén instituidos premios Jean Loup Passek do seguinte modo:  Prémio ao Melhor Documentário (económicamente dotado con 3.000 €) a He Bu Tune Bu / Era unha vez, de Kazim Oz (Turquía), “pela forma como ficciona o real dando corpo, com apurado sentido cinematográfico, a uma narrativa que logra transformar os protagonistas curdos em personagems num contexto em que as relações pessoais e familiares interagem com o pano de fundo revelador, na Turquia de hoje, da existencia de relações sociais que perpetuam a servidão”; o Prémio á Melhor Curtametragem (dotado con 1.500 €) a Xenos, de Mahdi Fleifel (Palestina), “pela extraordinária energia humana e cinematográfica que irradia  das imagens criadas em torno da figura  de Abu Eyad e de outros refugiados palestinianos em busca de uma vida nova em Atenas, mas apanhados na armadilha de um país em colapso”; e o Prémio ao Melhor Documentário Português (dotado con 1.000 €) a Aquí tem gente, de Leonor Areal, “pelo retrato que faz da luta pelo direito à habitação dos moradores do Bairro da Torre, em Loures, muitos dos quais ciganos e africanos, bem como pelo destaque dado ao papel das mulheres e pelas questões que suscita”.

O Filmes do Homem, Festival Internacional de Documentário de Melgaço, 2015, estivo, a maiores das proxeccións, así mesmo conformado por unha serie de actos e actividades de especial interese:
Plano Frontal, Residencia Cinematográfica, actividade xa experimentada na edición anterior, axuntou a un grupo de alumnos de Escolas de Ensino Superior de Cinema e Audiovisual, coa súa formación recentemente concluida, que, conformados en catro equipos de tres (realizador, operador de cámara e operador de son), baixo a titoría de Pedro Sena Nunes e o apoio loxístico de produción e realización de Carlos E. Viana, Rui Ramos, Mário Gomes e Miguel Arieira, acometeronn a realización de pequenas pezas de carácter documental sobre historias locais, que, coa presenza dos seus autores, han ser proxectadas na vindeira edición, como nesta se proxectaron as realizadas o ano pasado.
Fora de Campo, espazo de reflexión e debate multidisciplinar, na área das Ciencias Sociais, Artes e Ciencias da Comunicación, arredor do tema Cinema e Migrações, coordinado por Jose da Silva Ribeiro e levado a cabo en colaboración con Universidades e Grupos de Investigação/Pesquisa de Portugal, Galicia, Brasil e México, configurou un numeroso encontro de intervinientes a contrastar teorías, opinións e criterios nunha permanente e estimulante contenda da lusofonía. Os brasileiros Jose Carlos Sebe Bom  Meihy e Zilda Marcia Grícoli Iokoi, os galegos Manuel González e María Yánez, e os portugueses Maria Beatriz Trinidade-Rocha e Manuela Penafria foron, entre outros, algúns dos participantes.
Nós por cá e por lá, exposición fotográfica coordinada por Daniel Maciel, ofreceu unha escolma de duascentas fotografías que presentan persoas e situacións na orixe e o destino do percurso migratorio, no seu momento realizadas co obxectivo de intercambio informativo e sentimental entrambas partes: o concello de Melgaço e Francia, neste caso. Once freguesías responderon positivamente á proposta, aportando máis de setecentos retratos, procedentes de setenta casas. Un discurso iconográfico, que, alén da súa condición preservadora da memoria local, supón un documento de valor histórico e cultural incalculable. A mostra dispuxo, no seu acto inaugural, dun tempo emotivo no que algunhas das fotos foron explicadas polos seus protagonistas. Así mesmo, estes protagonizaran con anterioridade pezas videográficas dedicadas a glosar as circunstancias do instante fotográfico,
a se proxectar incesantemente nunha pantalla da propia exposición.
E, finalmente, o Laboratório de Video, Cinema de Animação, obradoiro impartido por Graça Gomes, destinado a mozos de 14 a 18 anos.

Con todo, toda esta oferta cultural tería resultado distinta sen o clima de convívio que a acompañou. A tal contribuiron a excursión a Castro Laboreiro e aos seus puntos de información, e as visitas guiadas aos museos Jean Loup Passek -actualmente con Manoel de Oliveira como protagonista-, Memória e Fronteira, así como ao Solar do Alvarinho. Tamén axudaron, ademais da concorrencia dalgúns dos realizadores dos filmes presentados, as presenzas activas, en presentacións e mesas redondas, dos “cantores” Luis Cília e Sérgio Godinho (tan venerados polos galegos que en tempos pretéritos xa ollabamos cara Portugal), igualmente padecedores da emigración e o exilio e colaboradores en causas cinematográficas, de Carlos da Fonseca, activista, nos 70, coa súa muller Laurette Fonseca no barrio de Massy (Essonne) nos arredores de París, e Henrique Espírito Santo, un dos máis importantes produtores do cinema portugués das tres últimas décadas do século pasado.

No seu adecuado tamaño, Filmes do Homem, Festival Internacional de Documentário de Melgaço, 2015, evidenciou unha notable capacidade organizativa e sentido da estrutura. O salto, histórico filme sobre a emigración portuguesa a Francia (Christian de Chalonge / Francia, 1973) punteou, nas sesións especiais inaugural (Cristóval-S. Gregorio) e de clausura (Torre do Menagem), a edición. Outros dous filmes, Lorette et les autres / Laurette e os outros (Dominque Dante / Francia, 1973), e Souvenirs d´un futur radieux / Lembranzas dun futuro radiante (José Vieira / Francia, 2014) contribuiron a poñer de manifesto o poder testemuñal do cinema, o sentido cíclico da Historia e a recorrencia dramática dos movementos migratorios. Resulta angustiosamente revelador constatar como nas grandes barriadas do sureste de París permanecen talmente as chabolas, os chamados "bairros de lata", que nos anos 60 ocupaban os portugueses e agora habitan os rumanos; como o filme de Vieira (cineasta da emigración) incide hoxe, con milimétrica simetría, en espazos e situacións mostrados por Chalonge e Dante hai tres décadas. Nada semella ter mudado, agás a posibilidade de filmar a cor. A cor ou en branco e negro, os filmes que a primeiros de agosto chegan a Melgaço versan todos sobre a condición humana. Este é o desexo e o obxectivo dos organizadores deste encontro cinematográfico, Filmes do Homem.