Rosalía mirando a Rosalía

Acto do 135º cabodano de Rosalía de Castro. Imaxe: Fundación Rosalía de Castro

Unha semana antes de morrer, hai 135 anos, e xa moi enferma, Rosalía de Castro foi pasar uns días a Carril porque quería ver o mar. Non sabemos o que fixo eses días en Carril, mais quero pensar, máis ben afirmo, estou seguro, que ademais de mirar o mar tamén mirou o ceo nocturno. Tivo que ser así porque a noite, daquela necesariamente escura, estivo sempre presente na súa obra. As estrelas, que sinalan o camiño: “Colleume a noite, / noite brillante, / cunha luniña / feita de xaspes, / e fun con ela / camiño adiante, / cas estreliñas / para guiarme, / que aquel camiño / solo elas saben”. Astros innúmeros nun ceo ao que "no se le encuentra fin", onde a Terra, este pequeno mundo que habitamos, "parece un punto en el espacio".  A Lúa, “lámpara hermosa, eternamente hermosa”, que “ós probes lle luz dá”. E o luar, que tingue a terra “con ese color pálido amarillento” e presta ás cabanas e os montes de “cierto tinte fantástico”, como afirma en La Hija del Mar, onde hai noites claras e purísimas, con esa “fría transparencia peculiar a las noches de invierno”, mais tamén noites de verán, serenas, lixeiras e breves, tapizadas de estrelas.

Quen así escribe non fala de oídas. Fala dun ceo que coñece, dun firmamento e dunha noite que foi compañeira de moitas horas ao longo de moitos anos. Non é un firmamento imaxinado, é un firmamento contemplado cos ollos propios, naquela época na que a luz artificial, a contaminación luminosa que corrompe a natureza e a nosa humanidade, non nos roubaba o patrimonio da noite.

E por iso eu imaxino a Rosalía neses días finais mirando o ceo, como con certeza fixo miles de veces antes. E ao mirar o ceo, logo do solpor, en dirección sur, onde culminan as estrelas, nestas primeiras semanas do verán vería a constelación do Serpentario, ao pé de Hércules, non lonxe do triángulo do verán. É fermoso imaxinar a Rosalía mirando o Serpentario naqueles días finais, nesas horas derradeiras, imaxinala mirando ese Serpentario no que está a estrela que agora leva o seu nome.

Desde mediados de decembro o ceo ten unha estrela chamada oficialmente Rosalíadecastro. Foi unha iniciativa que emprendemos nós, os socios e as socias da Agrupación Astronómica Coruñesa Ío, e que contou desde o primeiro momento coa colaboración entusiasta da Agrupación Cultural Alexandre Bóveda e a Fundación Rosalía de Castro, entidades ás que lles agradecemos moito o seu apoio. Penso, cada vez máis, que ese é o camiño, que entidades diferentes, con intereses e perspectivas diferentes, se axuden mutuamente en favor da cultura. E a ciencia é parte imprescindíbel desa cultura.

Non permitades que vos rouben as estrelas.

Martin Pawley. Discurso (máis ou menos) contado no acto conmemorativo do 135º cabodano de Rosalía de Castro, o 15 de xullo de 2020, na Casa da Matanza (Padrón).