De vez en cando caio nas trampas da televisión e déixome levar pola
súa capacidade de enganche e domesticación. Ultimamente tropezo de
maneira reiterada nas redes dunha serie chamada a ser puro recheo da
grella de programación. Bótana en La 2, ás agochadas, sen darlle
moito anuncio. A serie chámase O Comisario Montalbano e prodúcea a RAI dende 1999 a partir das novelas policiais
de Andrea Camilleri con Sicilia coma pano de fondo.
Nunha mirada rápida e despreocupada os distintos episodios teñen
tramas moi difíciles de seguir e hai moi pouca continuidade entre un
e outro. A serie gravita en torno ao lucimento do personaxe principal
interpretado polo actor Luca Zingaretti. Máis ou menos en cada
capítulo resólvese un caso delituoso e o protagonista ten que lidar
cos malos coa axuda de personaxes secundarios e arquetipos, mais a
presenza dalgunha fermosa muller coa que case sempre o irónico
comisario ten un affaire. Mais que é o que converte esta
serie nunha proposta sorprendente?
O
interesante está na súa enunciación: as tramas susténtanse na
oralidade dos personaxes e a acción redúcese ao mínimo e
indispensable e case sempre coroa o final de cada episodio. A
exposición dos contidos acusa un exceso de artificio retórico. O
discurso está enfiado a partir de diálogos, conversas por teléfono,
lembranzas, soliloquios, chamadas ao espectador... Unha reiteración
de recursos que evidencia os estratos que converxen na
representación.
O Comisario Montalbano ilustra as diferenzas entre “mostrar”
e “dicir”, un contencioso na narratoloxía que vai de
Aristóteles a Wittgenstein. Ante a precariedade das posibilidades
de produción apóstase todo e sen vergoña polo aspecto creador da
palabra. Mais aquí está lonxe de procurar un misticismo intelectual
propio das propostas cinematográficas “non-reconciliadas”, senón
que xoga as bazas do xénero e da complicidade do espectador.
Afástase do teatral, imprímelle naturalidade ás conversas e confía
nos patróns que rexen o palimpsesto. As tramas tórnanse
inconscientes, unha grande enleada, un enorme barullo, sabedoras de
que terán o seu oportuno desenlace. Fogos artificiais que serán
apagados coa paciencia do espectador.
Así, cada episodio é un convite a escoitar máis que a ver. A
modernidade do Comisario Montalbano é cegadora e está
afastada da aposta pola hiper-ficción das series americanas. Esta
serie seduce co feito de contar, a proposta televisiva é volver ás
historias da avoa, aos contos da lareira, aos relatos orais das
culturas primitivas. Un regreso ás orixes onde non só se desvela a
natureza do mecanismo narrativo senón tamén o comunicativo.
Esta
vitoria do “telling” sobre o “showing” é decididamente
inspiradora. Captura o espectador en dous niveis: na trama e no feito
de contala. No primeiro o fracaso é absoluto, resulta imposible
seguir os personaxes bosquexados moi lixeiramente por ecos nas
conversas. Mais as ladaíñas e as fórmulas do xénero son
suficientes para empacar a verosimilitude da historia. Mentres, na
segunda, a máis moderna das dúas, todo xira sobre a
auto-consciencia do mecanismo de contar, sobre os modos, sobre a
natureza da información e, sobre todo, sobre a intuición do
espectador.
Xurxo González
Bravo, Xurxo! Grande Montalbano e máis grande aún Camilleri.
ResponderEliminarCoido que o telling da historia ven do enorme peso dos libros, Montalbano é moi introspectivo no papel.