Xan Cejudo, cordial, afable, divertido, independente

por Miguel Castelo

Imaxe: Tamara de la Fuente / AAAG

Juan Cejudo Álvaro (Xan Cejudo), director teatral e actor, era un home sabio. E a primeira das súas sabedorías era saber que -como di a fermosa canción (escrita por Jesús Munárriz, musicada por Luis Eduardo Aute e interpretada por Vainica Doble-Gloria Van Aerssen e Carmen Santonja)- “todo está en los libros.” Calquera que o coñecese un pouco sabía do seu grande amor pola lectura. Tratei e trato con grandes lectores, pero ningún como Juan Cejudo. Todo o relacionado con teatro (textos, estudos, ensaios…) e poesía estaba na súa biblioteca. O seu modo de ler era simultáneo: tiña varios libros encetados que ía combinando segundo lle suxería a propia lectura.

E, ademais de moito, Juan lía ben. No había máis que emprestar un pouco de atención ás súas alocucións para comprobar o ben que tiña estruturado o seu pensamento e a claridade expositiva coa que formulaba o seu discurso. Era ameno, sutilmente didáctico, irónico e, sentídose en confianza, mesmo divertido. Juan era tímido e o seu nivel de brillantez era directamente proporcional ao grao de confianza do(s) seu(s) interlocutor(es). O seu patrimonio cultural estaba fóra do común. Era un pracer maiúsculo escoitalo.

Juan non era galego pero, por motivos laborais do seu pai, viviu desde moi novo na Coruña, en Camiño da Igrexa, no bairro de Monelos. Tivo sempre vocación docente e obtivo o seu título de mestre na Normal. A súa inclinación cara o ensino era grande, pero o seu amor ao teatro era superior. De tal modo que en 1984, as novas expectativas que no ámbito do teatro se abren en Galicia coa creación do Centro Dramático Galego fan que Cejudo abandone a seguridade laboral do seu posto nun vangardista colexio privado de Madrid para se trasladar a Santiago de Compostela e emprender a incerteza da aventura teatral. Co nacemento do CDG a actividade teatral galega acadaba unha maior cota de profesionalidade. O oficio teatral regularizábase e os colectivos vían cumpridas algunhas das súas vellas demandas. Mais, a andaina non foi fácil. Malia todo, Xan Cejudo tivo a sorte de se arrodear de xente nova con talento e gañas de aprender: María Pujalte, Victor L. Mosqueira, Xavier Lourido, Quico Cadaval, e da súa man e baixo a denominación de O Moucho Clerc, sairon pezas até o momento inusitadas no espazo escénico autóctono, Gali&Matías, Da Vinci levaba razón e O Códice Clandestino, que supuxeron un sopro da aire fresco para a entumecida e circunspecta escena galega, foron as primeiras. Máis adiante, encargo do CDG, A Pousadeira, espléndida versión de La Locandiera, de Carlo Goldoni, magníficamente encarnada por Cruz G. Comesaña. Logo, O soño dunha noite de verán sería tamén, entre outras, un novo éxito.

Cejudo era realista e sabía que non todos os textos teatrais dos que gustaba os ía poder dirixir, pero lles tiña a dramaturxia elaborada. Para estas e para cada nova peza que lía facía o exercicio da súa proposta escénica.

Coñecín a Juan principiando a década dos 60, nos medios culturais e nomeadamente teatrais herculinos, nos que el era protagonista activo, e con el aprendín moitas cousas. Entre elas, a me decatar da presenza dunha realidade da que até o momento, malia a súa proximidade, non era consciente. Gregario, cordial e afable, era ao tempo independente. Gustaba da compaña e da conversa, mais practicaba tamén o exercicio da aprendizaxe da soedade. A súa morte inesperada, ademais dunha forte conmoción, deixa en min un grande baleiro.

Memoria oculta (Eva Villaseñor, 2014)

Cando estudaba no Centro de Capacitación Cinematográfica de México, a directora Eva Villaseñor (Aguascalientes, 1986) sufriu un brote psicótico. Un bo día, en plena aula, empezou a comportarse de forma estraña; decontado foi evidente que precisaba axuda médica. Conseguiu superar a crise co apoio da súa familia e dunha terapia por electrochoque, mais permanecía moi vivo ese buraco da súa vida, ese oco na memoria.

Para entender ben o que pasou Eva Villaseñor valeuse do cinema. Fixo dese buraco doloroso unha película. Reconstruíu ese período de ausencia por medio de tres entrevistas filmadas en plano fixo, fascinantes e hipnóticas: coa súa amiga Fernanda, que fai un retrato sereno e preciso dos primeiros momentos de desequilibrio; co seu irmán Miguel, unha áncora de amor fraterno, el mesmo cheo de agarimo e de feridas; e coa súa nai Eva, que incorpora ao relato episodios amargos do pasado.

Mais estes tres bloques magnéticos non eran abondo; facía falta aínda unha peza máis. Unha peza máis libre e experimental que se mergulla en materiais gravados durante varios anos. A investigación documental montada a partir do testemuño dos outros dá paso nos minutos finais a un arrebatador paseo por imaxes belas e misteriosas. A expresión íntima dunha cineasta que atopou a súa identidade fílmica mentres buscaba un tempo perdido.

Martin Pawley. O filme "Memoria oculta" proxéctase o 25 de outubro, quinta feira, na Filmoteca de Navarra dentro do foco "Punto de Vista".